Son illərdə internetin və xüsusilə sosial şəbəkələrin inkişafı ilə “influencer” anlayışı həyatımıza daxil oldu. Bir vaxtlar məşhurluq yalnız televiziya ekranlarından və kino sənayesindən gəlirdisə, bu gün istənilən smartfon sahibi potensial ictimai figura çevrilə bilər. Lakin bu dəyişiklik təkcə texnoloji deyil – o, mədəni və sosial bir dönüş nöqtəsidir.

“İnfluencer” kimdir və niyə təsirlidir?

“Influencer” – təsir edən şəxs deməkdir. Bu termin altında sosial media platformalarında (“Instagram”, “TikTok”, “YouTube” və s.) geniş auditoriyaya sahib və izləyicilərinə davranış, fikir, alış-veriş və həyat tərzi sahələrində təsir göstərən şəxslər nəzərdə tutulur.

Onların təsiri, əsasən, etibar və yaxınlıq hissindən qaynaqlanır. Məşhur bir aktyorun təqdim etdiyi məhsul bəzən rəsmi reklam kimi görünür və məsafəli qəbul olunur, amma “influencer”lər izləyici ilə “dost” tonunda danışdıqları üçün onların tövsiyələri daha inandırıcı təsir bağışlayır.

Reklamın yeni forması

Ənənəvi reklamlar artıq gənc auditoriyaya əvvəlki kimi təsir etmir. Onlar “satılırıq” hissini hiss edən kimi uzaqlaşırlar. Buna görə də markalar reklam büdcələrinin böyük hissəsini influencerlərə yönəldirlər.

Amma burada bir paradoks yaranır:
Əvvəllər influencerlər autentik, reklamsız, real həyatın nümayəndələri idisə, bu gün onlar da peşəkar reklam vasitəsinə çevriliblər. Bir çoxları üçün həyat tərzi – yalnız kamera qarşısında göstərilən mükəmməl kadrlar və sponsora uyğun mesajlardır.

Bu da izləyicilərdə sual doğurur: gördüyümüz real həyatdır, yoxsa peşəkar şəkildə hazırlanmış illüziya?

İmitasiya və psixoloji təsir

Sosial şəbəkə istifadəçiləri tez-tez izlədikləri “influencer”lərin həyat tərzini təqlid etməyə çalışırlar. Geyim tərzi, davranış forması, hətta qidalanma vərdişləri – “influencer”lər nə edirsə, izləyicilər onu tətbiq etməyə can atırlar.

Bu isə həm istehlak mədəniyyətinin artmasına, həm də özünəinam problemlərinin yaranmasına səbəb ola bilər. İnsanlar öz gündəlik həyatlarını “filtrdən keçirilmiş” bir həyatla müqayisə edərək, özlərini geridə və ya qeyri-kafi hiss etməyə başlayırlar.

Xüsusilə yeniyetmələr üçün bu, identiklik böhranı, saxta gözəllik standartları və sosial təzyiq hissi yarada bilər.

Real həyat harda bitir, ekran harda başlayır?

“İnfluencer” mədəniyyəti həm müsbət, həm mənfi cəhətlərə malikdir:

Müsbət tərəfləri:

Öz fikrini sərbəst ifadə edə bilmək

Alternativ karyera imkanları

Sosial məsələlərə diqqət çəkmək potensialı

Mənfi tərəfləri:

Reallıqla virtual həyat arasında sərhədlərin itməsi

Fərdi azadlığın və şəxsi məkanın azalması

Davamlı təqlid və özünəməxsusluğun itməsi

Mədəniyyət, yoxsa manipulyasiya?

“İnfluencer”lər bu günün pop mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Onlar informasiya daşıyıcısı, brend təmsilçisi, həyat tərzi nümunəsi və hətta bəzi hallarda ideoloji vasitə kimi çıxış edirlər.

Amma bu təsirin nə dərəcədə təbii, nə dərəcədə yönləndirilmiş olduğunu ayırd etmək bu gün hər bir istifadəçinin öz üzərinə götürməli olduğu məsuliyyətdir.

Çünki “influencer” mədəniyyəti artıq təkcə sosial medianın yox, real həyatımızın da bir hissəsinə çevrilib.

Xanım Aydın