Bəhməz – üzüm, tut, xurma, qarağat, nar kimi meyvələrin uzun müddət qaynadılaraq qatılaşdırılması ilə alınan təbii şirniyyat və müalicəvi qida məhsuludur. Azərbaycan mətbəxində qədimdən sevilən bu məhsul həm dadı, həm də faydaları ilə seçilir.
Qədimdən gələn ənənə
Bəhməzin hazırlanma tarixi yüz illərlə əvvələ gedib çıxır. Keçmişdə şəkərin geniş yayılmadığı dövrlərdə insanlar şirniyyatı əsasən bəhməzdən alırdılar. Xüsusilə kənd yerlərində payız mövsümündə bağlardan toplanan üzüm və tutdan hazırlanmış bəhməz qışa tədarük kimi saxlanılırdı.
Bəhməzin faydaları
Təbii tərkibinə görə bəhməz həm qida, həm də dərman kimi istifadə olunub:
Enerji mənbəyi: Yüksək miqdarda təbii şəkərlər (qlükoza və fruktoza) sayəsində orqanizmi tez gücləndirir.
Qan azlığına qarşı: Tərkibindəki dəmir və minerallar qan dövranını yaxşılaşdırır.
Soyuqdəyməyə qarşı: İsti su və ya südlə qarışdırıldıqda öskürək və boğaz ağrılarını yüngülləşdirir.
Həzm sisteminə fayda: Mədənin fəaliyyətini tənzimləyir, həzmi asanlaşdırır.
Vitaminlərlə zəngin: Kalium, maqnezium və B qrupu vitaminləri ilə orqanizmi dəstəkləyir.
Yeməklərdə və şirniyyatda istifadəsi
Bəhməz təkcə içki kimi deyil, həm də yeməklərdə və şirniyyatlarda geniş istifadə olunur. Səhər yeməyində çörəyin üzərinə sürtülür, fındıq və qozla qarışdırılaraq yeyilir. Həmçinin bəzi bölgələrdə paxlava, şirin çörəklər və müxtəlif desertlərin içliyində istifadə edilir.
Müasir dövrdə bəhməz
Bugünkü sağlam qidalanma tendensiyaları fonunda bəhməz süni şəkərlərə təbii alternativ hesab olunur. Onun həm təbii şirinləşdirici, həm də müalicəvi vasitə kimi rolu getdikcə daha çox dəyərləndirilir.
Bəhməz sadəcə şirin qida deyil, həm də xalq təbabətinin əsrlərlə sınanmış şəfa mənbəyidir. Onun dadı uşaqlığımızın xatirələrini oyadır, faydaları isə sağlamlığımızı qoruyur. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan mətbəxində bəhməz “şirinliklərin şahı” hesab olunur.
