Hər bir insan gündəlik həyatında müxtəlif rollara bürünür. İşdə bir cür, ailə mühitində başqa cür, dostlarla isə tamamilə fərqli davranış sərgiləyə bilərik. Bu dəyişkən davranış forması “sosial maska” adlandırılır. O, insanın daxili şəxsiyyətindən tamamilə uzaq olmaq demək deyil, sadəcə cəmiyyətin gözləntilərinə və situasiyalara uyğunlaşma mexanizmidir.
Sosial maskaların mahiyyəti
Sosial maska – insanın özünü qorumaq, qəbul edilmək və münasibətlərdə balans saxlamaq üçün istifadə etdiyi davranış formasıdır. Biz müəyyən hallarda düşüncələrimizi, hisslərimizi və hətta bədən dilimizi dəyişdiririk ki, qarşı tərəfin gözləntilərinə uyğun olaq.
Məsələn:
İş mühiti – insan daha ciddi, məsuliyyətli və rəsmi davranır.
Ailə içində – səmimi, emosional və açıq olur.
Dostlarla – daha sərbəst, yumorla dolu şəxsiyyətini ortaya qoyur.
Sosial maskaların faydaları
- Adaptasiya – fərqli mühitlərə uyğunlaşma bacarığını gücləndirir.
- Konfliktlərin qarşısını alma – sərt həqiqətləri gizlədərək münasibətlərin pozulmasının qarşısını alır.
- Peşəkar imic – iş həyatında etibarlı və peşəkar görünməyə kömək edir.
- Sosial qəbul – başqaları tərəfindən qəbul olunma və qrupun bir hissəsi kimi hiss etmə imkanı yaradır.
Mənfi tərəflər
Lakin sosial maskaların davamlı istifadəsi bəzən mənfi nəticələrə də səbəb ola bilər:
Həqiqi “mən”dən uzaqlaşma hissi yarada bilər.
Daxili yorğunluq və psixoloji gərginlik artar.
İnsan səmimiyyətini itirə bilər, başqaları ilə münasibətlərdə məsafə yaranar.
Tarazlıq necə qorunmalıdır?
Sosial maskalardan tamamilə uzaqlaşmaq mümkün deyil, çünki cəmiyyətin özü buna ehtiyac yaradır. Amma əsas məsələ – tarazlıq saxlamaqdır. Ən yaxın insanlarla, ailə və dostlarla ünsiyyətdə özümüzü daha çox olduğumuz kimi göstərmək, iş və ictimai mühitdə isə etik və münasib çərçivədə maskalardan istifadə etmək sağlam yanaşmadır.
Sosial maskalar insanın həyatında həm zəruri, həm də təhlükəli ola bilər. Onlar bizi müxtəlif rollara uyğunlaşdırsa da, həqiqi şəxsiyyətimizi unutmaq olmaz. Əslində, maskalar bizim həyatın səhnəsində oynadığımız rollardır, lakin arxasında duran həqiqi “mən” daima qorunmalı və qiymətləndirilməlidir.
Xanım Aydın
