Yasəmən – baharın zərif çiçəyi, gözəlliyin və təbiətin oyanışının simvoludur. Lakin çox az adam bilir ki, Azərbaycanın xalq təbabətində bu bitkinin daha ciddi və əhəmiyyətli rolu olub. Onun ətirli çiçəkləri və vitaminlərlə zəngin yarpaqları təkcə bağların bəzəyi deyil, açıq səma altında əsl təbii aptek rolunu oynayıb. Şərq ənənələrinin zəngin təbiət müxtəlifliyi ilə qovuşduğu bu torpaqlarda yasəmən insanın xəstəliklərlə mübarizəsində əsas köməkçilərindən birinə çevrilmişdi.
Baki-baku.az xəbər verir ki, dərman bitkilərinin yığımı əsl sənət sayılırdı: bitkilərin düzgün toplanması və qurudulmasından tutmuş, təbii ehtiyatların qorunmasına qədər hər detal önəmli idi.
Abşeronda yasəməni təkcə bağ və parklarda gözəl çiçəklənməsi üçün yetişdirmirdilər – onun müalicəvi xüsusiyyətlərinə görə də qiymətləndirirdilər. Ətirli efir yağları ilə zəngin olan çiçəklərdən hazırlanmış dəmləmələr sidikqovucu və iltihabəleyhinə təsirə malik idi. Bu dəmləmələr bronxit, sidik kisəsi iltihabları və hətta mədə xorası zamanı qəbul olunurdu. Çiçəklərdən hazırlanmış qaynanmış qarışıq revmatizm və osteoxondroz zamanı bədənə sürtülürdü, yasəmən çayı isə astma və epilepsiya hallarında kömək edirdi.
Xüsusilə sensasiyalı bir kəşf olmuşdu: yasəmən yarpaqlarından hazırlanmış dəmləmə malyariya plazmodilərini məhv etməyə qadirdir. İnqilabdan əvvəlki və sovet dövründə bu vasitə malyariyanın müalicəsində fəal şəkildə istifadə olunurdu. Xüsusən Azərbaycanın cənub bölgələrində, gigiyenik şəraitin pis olduğu və bataqlıq ərazilərin geniş yayıldığı yerlərdə bu xəstəlik kütləvi bəla idi.
Bu gün yasəmən bir çoxları üçün sadəcə həyət və parklarda bəzək bitkisidir. Lakin onun zərif ləçəkləri və incə ətri arxasında təhlükəli xəstəliklərlə mübarizə tarixçəsi gizlənir, o zamanlar sadə dəmləmələr və qaynanmış vasitələr bronxit, qızdırma və malyariya kimi xəstəliklərdən ailələri xilas edirdi. Azərbaycanın xalq təbabəti bu sadə bitkini əsl sağlamlıq qoruyucusuna çevirməyi bacarmışdı. Müasir dərman vasitələri yasəməni tibbi mənbələrdən sıxışdırıb çıxarsa da, onun keçmişdəki rolu bizə xatırladır: bəzən ən sadə və adi təbiət hədiyyələri əslində misilsiz dəyərə malik olur.
Hacı Cavadov
