Language SwitcherAzərbaycanca 🇦🇿 | Русский 🇷🇺

Nəşr edilmişdir 08/08/2025

Paylaşın

TARİXİMİZ

Saxsı içində tarix: Azərbaycan dulusçuluğunun sirrləri

Dulusçuluq

Günəşli Azərbaycan təkcə xalçalar və bal diyarı deyil, həm də planetin ən qədim dulusçuluq mərkəzlərindən biridir. Hələ bürünc dövründə burada dulus çarxı olmadan qablar hazırlanırdı.

Baki-baku.az portalının məlumatına görə, hələ o dövrdə yerli ustalar formalaşdırmanın üç üsulunu fərqləndirirdilər: lövhələrdən yapışdırma, əllə formalaşdırma və çarxda fırladaraq düzəltmə.

Amma ən təəccüblüsü qadınların rolu idi. Lənkəran və Astarada saxsıçılıq təkcə bir sənət yox, qadın əllərinin işi olmuşdu. Onlar təndirləri – məşhur çörək bişirmə sobasını – birbaşa yerin üstündə, dairəvi şəkildə, halqa-halqa düzəldirdilər. Səthi daşla hamarlaşdırır, tikiş yerlərini islanmış əlləri ilə sığallayırdılar. Bir tandır bir neçə mərhələdə hazırlanırdı, quruma fasilələri ilə. Bəzən ustalar eyni anda bir neçə tandır düzəldirdilər ki, əvvəlki qat quruyana qədər vaxt itirməsinlər.

Hətta quyu ağızları, saclar, ocaq altlıqları tamamilə əl ilə, heç bir mexaniki vasitə olmadan hazırlanırdı. Amma boşqab və küplərin əl və ayaqla işləyən çarxlarda formalaşdırılması – bu artıq dəqiqlik simfoniyası idi. Çarxı fırladan usta, barmaqları ilə qabın boğazını dartır, səthi bezlə hamarlayır, hər bir nöqsanı xüsusi “eliksirlə” – yumşaq gil pastası ilə örtürdü.

Qurutmaya böyük diqqət yetirilirdi. Bu səbəbsiz deyildi: prosesin cüzi pozulması belə, bişirmə zamanı qabın çatlamasına səbəb olurdu. Məmulatlar 20 gün ərzində “qabxana” adlanan, pəncərəsiz xüsusi qurutma otaqlarında qurudulurdu – burada gil günəş və cərəyanlardan qorunurdu. Qadınlar isə evdə qurudurdular: ehtiyatla, kölgədə, bir parça palazın altında. Yalnız bundan sonra, əgər məmulat qalın divarlı idisə, açıq havaya çıxarılırdı.

Bu təkcə bir sənət deyil. Bu, gilin içində şifrələnmiş bir xalqın tarixidir. Hər bir əl hərəkəti nəsildən-nəslə ötürülən sehrli bir formula kimi idi. Azərbaycanda saxsıçılıq – gilə həkk olunmuş bütöv bir sivilizasiyadır.

Hacı Cavadov

“Bakıbaku” redaksiyası tərəfindən tərtib edilib

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Avqustun 7-si dünyaşöhrətli Xalq rəssamı Toğrul Nərimanbəyovun doğum günüdür.

Ən son

MEMARLIQ, TARİXİMİZ

Bakı metrosunun ən simvolik və tarixi stansiyalarından biri olan "İçərişəhər" stansiyası həm memarlığı, həm də

MEMARLIQ, TARİXİMİZ

Bakı metrosunun ən simvolik və tarixi stansiyalarından biri olan "İçərişəhər" stansiyası həm memarlığı, həm də