Lindleyin dahiyanə layihəsi, Tağıyev tərəfindən dəstəklənərək Bakıya bulaq suyu gətirdi və şəhəri susuzluqdan və epidemiyalardan xilas etdi…
“Şirin su var, Şollar suyu!” – bu sözləri çığıra-çığıra vedrə və stəkanlarla gəzən uşaqların səsi 1917-ci il yanvarın 21-dən etibarən Bakı küçələrində eşidilməyə başladı.
Həmin gün Azərbaycanın paytaxtında öz dövrünün ən iddialı infrastruktur layihələrindən biri — təxminən 180 kilometr məsafəni qət edən Şollar su kəməri rəsmi olaraq istifadəyə verildi. Kəmər Şahdağ ətəklərindən düz şəhərin mərkəzinə qədər uzanırdı.
Bu, mühəndislik dövrünün əsl zəfəri idi — Avropa Birinci Dünya Müharibəsinin alovları içindəykən, Bakı inadla bu kəməri inşa edirdi. Layihənin müəllifi isə dahiyanə britaniyalı mühəndis Uilyam Lindley idi. Su Xudat bölgəsindəki bulaqlardan götürülərək dağlardan, çöllərdən və səhralardan keçirilmişdi.
Şolların “can suyu” gələnə qədər Bakı susuzluqdan boğulurdu: içməli su şəhərə çəlləklərlə daşınır, quyulardan bulanıq su alınır, kəhrizlərdən isə duzlu su gətirilirdi. Kür və Volqa çaylarından gətirilən su isə baha qiymətə satılırdı. Xolera, tif və difteriya kimi xəstəliklər – susuzluqla əlbir olub insanları öldürürdü.
Fikirin meydana gəlməsindən kranın açılışına qədər 17 il keçdi. Bu təşəbbüsün müəllifi olan Hacı Zeynalabdin Tağıyev rəsmi açılışda məmurlar, tacirlər və fəhlələr arasında ilk olaraq ventili açdı, və içindən “almaz kimi parıldayan” təmiz su axmağa başladı. O gün Bakıda təkcə su deyil, sevinc göz yaşları da axırdı.
Şollar su kəməri həm texniki inqilabın, həm də sosial ədalətin simvoluna çevrildi. Su təchizatı sistemi 1000-dən çox evi əhatə etdi, uzaq rayonlara su arabalarda daşındı, şəhərdə isə 100 su paylama məntəqəsi fəaliyyət göstərməyə başladı.
Böyük vəsaitlərə başa gələn bu layihə Avropanın ən irimiqyaslı layihəsinə çevrildi. Və bu gün, bir əsrdən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, Şollar suyu sadəcə içməli su deyil — bu, susuzluqdan, inamdan və mühəndis dahiliyindən doğulmuş canlı bir əfsanədir.
Hacı Cavadov
