Qara günəş altında ağdərililərŞərqi Afrikada albinosların taleyi
Şərqi Afrikanın sonsuz savannalarında, yandırıcı günəşin gündəlik həyat uğrunda mübarizənin bir hissəsinə çevrildiyi yerlərdə, dərisi sanki ay işığını hopdurmuş insanlar dünyaya gəlir.
Baki-baku.az-ın məlumatına görə, bu insanlar melanin piqmentindən məhrumdurlar: onların saçları solmuş saman rəngində, gözləri işığa, dəriləri isə günəş şüalarına qarşı həssasdır. Onlara albinos deyilir.
Dünyada orta hesabla hər 20 min nəfərdən biri albinos doğulur. Lakin Tanzaniya, Uqanda, Burundi və Mozambikdə bu göstərici daha yüksəkdir: burada hər üç min nəfərə bir albinos düşür. Bu, mistika yox, genetik fondakı xüsusiyyətlər və tez-tez baş verən qohum evlilikləri ilə bağlı statistik faktdır.
Bununla belə, bu nadir xüsusiyyətlərinə baxmayaraq, albinoslar daim narahatlıq içində yaşayırlar. Tanzaniyanın bəzi bölgələrində kənd əhalisinin əksəriyyəti albinosları normal insan nizamına aid olmayan varlıqlar kimi qəbul edir. Burada saç, qan və ya sümüyün uğur, seçki qələbəsi və ya mədənlərdə bol qazanc gətirə biləcəyinə inanılır. Bu məqsədlə onlardan amuletlər, tozlar və “dərman” qarışıqları hazırlanır.
Bu cür inanclar cəhalətdən qaynaqlanır və tez-tez cəmiyyət içində həkimlərdən daha böyük nüfuza malik olan təbiblər tərəfindən yayılır. Beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının hesabatlarına görə, albinoslara qarşı “ov” — xurafat, rituallara əsaslanan zorakılıq və tamahkarlığın birləşdiyi vəhşi bir biznesə çevrilib. Albinos uşaqların bədən hissələri on minlərlə dollara satıla bilər — bu məbləğ əksər bölgə sakinlərinin ömrü boyu qazana bilmədiyi qədərdir.
Tanzaniya hakimiyyəti bu vəhşiliyə qarşı mübarizə aparmağa çalışır. Qətllər ölüm ilə cəzalandırılır, albinos uşaqların nisbətən təhlükəsiz şəraitdə yaşayıb oxuya biləcəkləri qorunan internatlar yaradılır. Bu müəssisələr beynəlxalq fondlar, Qərb ölkələrinin hökumətləri və insan hüquqları təşəbbüslərinin dəstəyi ilə inşa olunur. Lakin problem hələ də qalır. Albinoslara başqa aləmdən gəlmiş varlıqlar kimi baxılan bir cəmiyyətin şüurunda sağalmayan yara olaraq qalır.
Elmi tibb artıq albinizmin mahiyyətini çoxdan izah edib: bu, melanin sintezində rol oynayan genlərdəki mutasiyalardan qaynaqlanan irsi xəstəlikdir. Ağıla, mənəviyyata və ya ruhi gücə heç bir təsiri yoxdur. Lakin stereotiplər faktlardan daha güclü olur.
Albinos qadınlar xüsusilə həssas qrup sayılır — onlar erkən yaşlardan diskriminasiyaya məruz qalır, iş tapmaqda çətinlik çəkir, onların uşaqları tez-tez zorakılıq və təhqirlərin hədəfinə çevrilir. Bəzi analar isə utanc və ya sehrbazlıq ittihamlarından qorxaraq bu uşaqları körpə ikən tərk edir.
Buna baxmayaraq, Afrika başqa nümunələr də tanıyır. Son illərdə Tanzaniya və qonşu ölkələrdə hüquqları uğrunda açıq şəkildə mübarizə aparan albinos jurnalistlər, hüquqşünaslar, siyasətçilər və fəallar meydana çıxır. Onlar maarifləndirici fəaliyyətlə məşğul olur və vəhşiliyə qarşı mübarizənin simvollarına çevrilirlər. Bu şəxslərdən biri — Tanzaniya parlamentinin sabiq deputatı, albinosların hüquqları uğrunda mübarizə aparan Səlum Xalfan Baraka müasir Afrika tarixində öz izini qoymuşdur.
Albinosların taleyi uğrunda mübarizə təkcə həyatların müdafiəsi deyil. Bu, cəmiyyətin təsəvvür sisteminə, təhsil çatışmazlıqlarına, mədəni travmalara və ruhi korluğa qarşı çağırışdır. Bu, elmin, humanizmin və fərdin öz kimliyi ilə yaşamaq hüququ uğrunda döyüşdür — o dünyada ki, hələ də dərinin rəngi insanın taleyini müəyyən edə bilir.
Afrikanın al-qırmızı günün batışı fonunda, dəriləri günəşdən qorunmayan, lakin qəlbləri işıqla dolu olan uşaqlar yaşamaqda davam etdiyi müddətdə, insanlığın bu mübarizədə qalib gəlmək üçün hələ də ümidi var.
Əbülfəz Babazadə
