Bərpa olunan suverenlik, azad, müstəqil dalğalanan bayraq, başıuca xalq… Qədim köklər üzərində dayanaraq inkişaf edən mədəniyyət, iqtisadiyyat, ədəbiyyat… Bütün bunları düşünüb dərin və köks dolu nəfəs alıb gözlərimizi yumaq. Böyük bir xoşbəxtliyin qədrini bilək, ürəyimizdə, başımızın üstündə saxlayaq. Çünki bundan böyük səadət yoxdur bir ölkə üçün. Bu gün biz bu səadəti böyük sevinc, böyük qürur hissi ilə yaşayırıq. Bu səadətin içində amma keçmişimizdə olan – sovet hökumətinin bizə vurduğu yaraları da unutmamalıyıq. Sovet hökuməti bizə az dərdlər verməyib, az acılar yaşatmayıb. Az savadlı, istedadlı, təhsilli, ağıllı gənclərimizi sürgün etməyib, qətlə yetirməyib, zülm göstərməyib. Repressiya qurbanları Azərbaycan tarixinin ən böyük acılarından biridir. Və repressiya dedikdə, çoxlarının göz önünə ilk olaraq nakam şair adlandırdığımız Mikayıl Müşfiq gəlir. O Müşfiq ki, 1938-də Nargin adasında güllələnərək Xəzərə əbədi qərq olur və sonsuz bir ümman onun son mənzilinə çevrilir.
Bu gün Müşfiqi xatırlamaq, yad etmək üçün Xızıya yollanırıq. Xızının xınalı dağlarına – səma ilə dağların qeyri-adi rəng vəhdətinə, yazın hələ yenicə ətirlənməyə başlayan havasına valeh olub Sayadlar kəndinə gəldik. Burada gözəl şairimizin xatirə muzeyi var. Yolun kənarında Müşfiqin şəkli, altında da “Kainat olduqca şeir olacaq…” yazılan lövhə bizi balaca körpünün üstündən düz birotaqlı, birmərtəbəli evin önünə gətirdi.
Hələ Sovetlər Birliyi dağılmamış, 1988-ci ildə Polis-polkovniki Əbülhəsən Əhmədov, Tofiq Novruzov, Cabir Novruz, Aydın Zeynalov, Nəbi Xəzrinin təşəbbüsü ilə Müşfiqin 80 illik yubileyindən sonra Müşfiq ocağının yaradılması qərarına gəlinir. Öz yaşadığı ev dağıdıldığı üçün ata-baba ocağında xatirə muzeyində salınır.
Muzey binası 1992-ci ildə tikilərək 55 kvadratmetr sahəni əhatə edib. Bu ev, bu ocağı sanki səhranın ortasında bir bulağa bənzətmək olar. Dörd bir tərəfi dağ, düzən olan bu yerdə ondan başqa bir dənə də olsun ev, ocaq yoxdur. Sanki bütün buralar ancaq Müşfiqin işığına nurlanır, ancaq Müşfiqin istisinə isinir, onun ruhunun varlığına var olur.
Həyətdə Mikayıl Müşfiqin büstü və simvolik olaraq qəbri var. Qeyd edək ki, bu büst və məzarın memarı Əməkdar incəsənət xadimi, heykəltaraş Münəvvər Rzayevadır. Bu simvolik məzarın üstündə yazılan misraları adamı təsirləndirə, onun vaxtsız, günahsız ölümünə kədərləndirir:
“Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən
İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?
Bu yerlə çarpışan, göylə əlləşən
Dostdan, aşinadan necə əl çəkim?”
Müşfiq, əlbəttə ki, yaşamaq istəyirdi. Daha çox yaşayıb, daha çox yaratmaq istəyirdi. Sinəsində döyünən ürək onu hər gün ilhamlandırırdı və o, öz işıqlı dünyasından əl çəkmək istəmirdi. Onu güllələyən, ömrünü yarımçıq kəsən qəddarların heç vaxt görmədiyi işığı, heç vaxt hiss etmədiyi sevgini, heç vaxt duya bilmədiyi həyat eşqini yaşadı, yaşatdı. Onun hər bir misrası həmin o işıqla birlikdə əbədiyyətə ucaldı.
Büstün arxasında ev, ev ilə üzbəüz isə xınalı dağların qoynunda onun dillər əzbəri olan, başı bəlalı, hər cür tənəyə məruz qalan, amma dipdiri qalan “Oxu, tar” misrasını simvolizə edə “Oxu” sözü və böyük tar maketindən ibarət kompozisiya var. Bu, əlbəttə ki, Müşfiqin xatirəsini misralarını Xızı dağlarında əbədiləşdirmək üçün çox gözəl bir ideyadır.
Qeyd edək ki, bu kompozisiya şairin 100 illik yubileyi çərçivəsində 2008-ci ildə hazırlanıb.
Muzeyin daxil olan kimi üzbəüz divarda şairin heç bir rejimə əyilməyən, əqidəsini, sevgisini, şairliyini hər şeydən üstün tutan qürurlu bir rəsmi var. O rəsm qəlblərin şairi haqqında çox söz deyir, əslində. Onun çox uzaqlara baxan baxışları, dünyaya açılan əli, kitabı, Xəzər kimi dalğalanan saçları, obrazının ətrafında ömrünün bir çox anları, həmçinin elə bu ömrə qənim kəsilən sovet əsgərləri əks olunub.
Bundan başqa, onu digər foto və rəsmlərinin, diplom və sənədlərinin surəti, yaxın qohumlarının fotoları, çox az sayda şəxsi əşyaları var. Ümumilikdə muzeydə 276 sərgi eksponatı mövcuddur.
Burada olan hər bir eksponat, hər bir sənəd, hər bir foto Müşfiq dərinliyini, Müşfiq zərifliyini, Müşfiq gücünü və Müşfiq sevgisini andırır. Bu balaca bir xatirə otağında onun milyonlarla xatirəsi var, onun böyük bir Yer kürəsinə sığmayan ürəyi var və heç bir silahla ölməyən ruhu var.
Xanım Aydın
