Cəmiyyət və mədəniyyət insan həyatının ayrılmaz iki komponentidir. Onlar bir-birini formalaşdıran, bir-birinə təsir edən və zamanla birgə inkişaf edən anlayışlardır. Cəmiyyət insanların birlikdə yaşadığı sosial strukturdursa, mədəniyyət bu cəmiyyətin formalaşdırdığı dəyərlər, inanclar, adət-ənənələr, dil, sənət və davranış sistemidir.
Mədəniyyət nədir və necə yaranır?
Mədəniyyət incəsənət və ya folklor nümunələri ilə məhdudlaşmır. O, gündəlik həyatda istifadə etdiyimiz dillərdən tutmuş, ailə münasibətlərinə, geyim tərzinə, qida vərdişlərinə qədər geniş bir sahəni əhatə edir. Mədəniyyət bir cəmiyyətin tarix boyu topladığı təcrübənin və biliklərin daşıyıcısıdır. O, nəsildən-nəslə ötürülür və zamanla dəyişir.
Cəmiyyətin mədəniyyət üzərində rolu
Hər bir cəmiyyətin özünəməxsus mədəni strukturu var. Sosial institutlar – ailə, məktəb, din, dövlət – mədəniyyətin qorunması və ötürülməsində mühüm rol oynayır. Məsələn, məktəblər təkcə elmi bilik vermir, eyni zamanda milli-mənəvi dəyərləri aşılayır. Ailə isə uşağın ilk sosial və mədəni təcrübə qazandığı məkandır.
Qloballaşma və mədəniyyət
Müasir dövrdə texnologiyanın və informasiya axınının sürətlənməsi mədəniyyətlər arasında qarşılıqlı əlaqəni artırıb. Bu proses qloballaşma adlanır. Qloballaşma bir tərəfdən mədəni zənginlik və müxtəliflik gətirirsə, digər tərəfdən yerli mədəniyyətlərin sıradan çıxması təhlükəsini də doğurur. Mədəni identikliyin qorunması bu gün hər bir cəmiyyət üçün aktual məsələdir.
Multikulturalizm və tolerantlıq
Bugünkü dünyada bir çox cəmiyyətlər çoxmədəniyyətli quruluşa malikdir. Müxtəlif etnik, dini və dil qruplarının bir arada yaşaması tolerantlıq və qarşılıqlı hörmət tələb edir. Multikulturalizm – fərqli mədəniyyətlərin bir cəmiyyətdə harmonik şəkildə mövcudluğunu nəzərdə tutur və bu, həm sosial sabitlik, həm də mədəni zənginlik üçün əhəmiyyətlidir.
Mədəniyyətin inkişafında gənclərin rolu
Yeni nəsil mədəniyyətin daşıyıcısı və yeniləyicisidir. Gənclər həm milli mədəniyyəti qorumağa, həm də onu müasir tələblərə uyğun şəkildə inkişaf etdirməyə qadirdirlər. Təhsil, mədəni layihələr və yaradıcı təşəbbüslər bu prosesi dəstəkləyən əsas vasitələrdəndir.
Cəmiyyət və mədəniyyət bir-birini tamamlayır
Cəmiyyət və mədəniyyət bir-birini tamamlayan və qarşılıqlı şəkildə formalaşdıran anlayışlardır. Cəmiyyət mədəniyyətsiz mövcud ola bilməz, mədəniyyət isə cəmiyyətin özüdür. Bu qarşılıqlı münasibətə əsaslanaraq, hər bir fərd mədəni dəyərlərə sahib çıxmalı və onların qorunması üçün məsuliyyət daşımalıdır. Çünki mədəniyyət yalnız keçmişin deyil, həm də gələcəyin mirasıdır.
Xanım Aydın
