Meqapolisləri canlı orqanizmlərə çevirən innovasiyalar…
Baki-baku.az-in məlumatına görə, dünya o qədər sürətlə dəyişir ki, biz buna yetişə bilmirik. Tanıdığımız şəhərlər – səs-küylü, xaotik, maşınlar və insanlarla dolu – tədricən ağıllı ekosistemlərə çevrilir. Burada texnologiyalar və məlumatlar insanların rifahı üçün işləyir. Artıq küçələr özləri hərəkəti tənzimləyir, binalar enerjiyə qənaət etməyi öyrənir, şəhər xidmətləri isə biz xəbər tutmamış problemləri müəyyənləşdirir.
“Smart city” konsepsiyası artıq fantastika deyil, həyat keyfiyyətini dəyişdirən və iqtisadiyyatla ekologiya üçün unikal imkanlar açan reallıqdır.
Bu məqalədə biz gələcəyə qapı açacağıq – elm, texnologiya və dizaynın şəhərləri düşünən, qayğı göstərən və uyğunlaşan məkana çevirdiyi bir dünyaya. Xoş gəlmisiniz ağıllı şəhərlər dünyasına – burada gələcək artıq bu gündür.
Müasir “ağıllı şəhərlər” süni intellektdən, əşyaların internetindən və böyük məlumatlardan istifadə edərək nəqliyyatı, enerji təminatını və təhlükəsizliyi idarə edir, sakinlərin həyatını daha rahat və ekoloji cəhətdən təmiz edir. Təsəvvür edin: küçə işıqları yalnız insanların olduğu yerlərdə yanır, zibil qutuları dolduqda siqnal verir, sürücüsüz avtomobillər isə tıxac yaratmadan sakitcə hərəkət edir.
Şəhər həyatının hər bir sahəsi optimallaşdırılıb: enerjiyə 30%-dək qənaət edən ağıllı istilik sistemlərindən tutmuş, zərərli tullantıları kritik həddə çatmamış qeydə alan hava keyfiyyətinə avtomatlaşdırılmış nəzarətə qədər. Üstəlik, belə şəhərlər iqtisadiyyat üçün də yeni imkanlar yaradır: rəqəmsal infrastruktur sərmayələri cəlb edir, startapları stimullaşdırır və biznes fəaliyyətini asanlaşdırır.
Xüsusi diqqət təhlükəsizliyə yetirilir: üz tanıma kameraları, hərəkət sensorları və inteqrasiya olunmuş təcili yardım sistemləri təhlükələrə hər zamankından daha tez cavab verməyə imkan verir. Ağıllı şəhərin sakinləri isə mobil tətbiqlər vasitəsilə evdə istiliyi tənzimləyə, parkinq yerlərini izləyə və ictimai nəqliyyatın qrafikinə real vaxtda baxa bilirlər.
Amma ağıllı şəhərlərin əsas inqilabı onların ekoloji missiyasıdır. Binaların fasadlarında şaquli bağlar, günəş panelləri, ağıllı su təchizatı şəbəkələri və tullantıların emalı şəhərin karbon izini azaltmağa, onu təbiətə daha dost etməyə imkan verir. Ağıllı şəhər – bu sadəcə texnologiya naminə texnologiya deyil, insanların rahat həyatı ilə planetə məsuliyyətli münasibətin harmoniyasıdır.
“Smart city” yüksək elm, texnika və informasiya texnologiyaları səviyyəsinə malik mühitdə formalaşır və cəmiyyətin, insanların həyatının müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf etdiyi şəhər sayılır. Onun fəaliyyəti smart cihazlardan toplanan məlumatlara əsaslanır. Bu cihazlar telefonlar və ya avtomobillərə quraşdırılmış sensorlar ola bilər. Kifayət qədər məlumat toplandıqda, məsul şəxslər şəhərin ehtiyaclarını müəyyən edir və lazım olan infrastruktur layihələrini işə salır.
Son illərdə bir çox şəhərlər “ağıllı şəhər” layihələrinin həyata keçirilməsində uğurlu nəticələr əldə edib. Bu konsepsiya Barselona, Sinqapur, Santander, Çikaqo, San-Dieqo və San-Fransisko kimi şəhərlərdə uğurla tətbiq olunub. Ağıllı şəhərlər arasında – Çinin Ninsya vilayətinin İnçüan mərkəzi rayonu (1,6 mln nəfər əhali), Yaponiyanın Fudzisava şəhəri (3000 nəfər), Böyük Britaniyanın Milton-Kins şəhəri (192 min nəfər), Sinqapur meqapolisi (5,5 mln nəfər), həmçinin BƏƏ-də Masdar qəsəbəsi (300 nəfər) var. 2017-ci ildə İsveçin Stokholm Şəhər Şurası 2040-cı ilə qədər paytaxtı dünyanın ən ağıllı şəhəri etmək üçün yol xəritəsini təsdiqlədi.
Bəs “ağıllı şəhər” layihələri Azərbaycanda necə reallaşdırılır?
Azərbaycanda bu konsepsiyanın tətbiqi və pilot layihələrin həyata keçirilməsi imkanlarının öyrənilməsi Prezident İlham Əliyevin 27 fevral 2020-ci il tarixli “Açıq hökumətin təşviqinə dair 2020-2022-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planı”nın təsdiqi barədə sərəncamında öz əksini tapıb.
2021-ci il aprelin 19-da Prezident İlham Əliyev “Ağıllı şəhər” (Smart City) və “Ağıllı kənd” (Smart Village) konsepsiyalarının hazırlanması barədə Fərman imzalayıb.
Erməni işğalından azad olunmuş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur regionları bu gün “yaşıl enerji”, “ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” konsepsiyaları əsasında planlı şəkildə bərpa olunur. Dövlət artıq bu istiqamətdə konkret addımlar atır, genişmiqyaslı tikinti və bərpa işləri həyata keçirilir.
27 may 2022-ci ildə Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Zəngilan rayonunun Ağalı kəndində “Ağıllı kənd” layihəsinin birinci mərhələsinin açılış mərasimi keçirildi.
Ağalı kəndində müasir şəhərsalma standartları tətbiq edilib, “ağıllı kənd” konsepsiyasının üç komponenti – ağıllı dövlət idarəçiliyi, ağıllı infrastruktur və xidmətlər, həmçinin ağıllı təsərrüfat və biznes mühiti yaradılıb.
Hazırda Bakıda, Gəncədə, Şamaxıda və ölkənin digər şəhərlərində də ictimai nəqliyyat, rabitə, şəhər təsərrüfatının idarə edilməsi, təhlükəsizlik və digər sahələrdə Smart City-nin ayrı-ayrı komponentləri formalaşdırılır. Azərbaycanda belə innovasiyaların tətbiqi iqtisadiyyat, ekoloji mühit və hər bir vətəndaşın həyat keyfiyyəti üçün yeni üfüqlər açır.
Ağıllı şəhərlər dünyasında heç nə təsadüfi deyil: hər şey düşünülmüş, hər şey qarşılıqlı əlaqəlidir və hər bir insan böyük, canlı sistemin bir hissəsinə çevrilir.
Gələcək artıq bu gündür – və o, ağıllıdır.
