Orakul, Krez və ikimənalı proqnozun qiyməti
Lidiya çarı Krezin hekayəsi antik dünyanın ən incə intellektual tələlərindən biridir. Nağıl kimi zəngin və öz gücünün səhvsizliyinə əmin olan bu möhtəşəm hökmdar yüksələn Fars imperiyası ilə müharibə ərəfəsində tanrıların dəstəyini qazanmaq qərarına gəldi. O, elçilərini Delfidəki ən nüfuzlu orakula göndərdi. Pifiyanın cavabı xeyir-dua kimi səsləndi: “Əgər Krez müharibəyə başlasa, böyük bir səltənəti məhv edəcək”.
Bu mesajdan ruhlanan Krez farslara qarşı yürüşə keçdi və qısa müddətdən sonra dəhşətli məğlubiyyətə uğradı. Proqnoz sözün əsl mənasında gerçəkləşdi: böyük bir səltənət həqiqətən məhv edildi, amma bu, Krezin öz səltənəti oldu.
Bu hadisə ikimənalı biliklərin klassik nümunəsinə çevrildi: qədimlər proqnozların gücünə inanırdılar, lakin çox vaxt onların qeyri-müəyyənliyinin qurbanına çevrilirdilər. Krez unudub ki, orakulun dilindəki həqiqət nadir hallarda düzxətli olur.
Bu gün bu süjet qədim hermenevtikanın, yəni təfsir sənətinin fenomeni kimi öyrənilir. Burada hər məna bir kölgəyə, hər kəlmə isə öz taleyinə malikdir.
Əbülfəz Babazadə
