Zaur Məmmədov Bakının tamaşaçıları qarşısında gitaranın ruhunu açdı
Bir neçə gün öncə Bakı musiqi baharının ən parlaq hadisələrindən birinin şahidi olmaq şərəfi tamaşaçılara nəsib oldu. Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin yüksək mədəniyyət ruhu ilə yoğrulmuş divarları arasında beynəlxalq müsabiqələr laureatı, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin və Qara Qarayev adına Mərkəzi İncəsənət Məktəbinin müəllimi, Azərbaycan ifaçılıq məktəbində artıq özünəməxsus bir akkord kimi səslənən virtuoz – Zaur Məmmədovun solo konserti baş tutdu.
Konsert başlamazdan əvvəl axşamın qəhrəmanı ilə söhbət etmək fürsəti əldə etdik. Söhbət zamanı Zaur xüsusilə təşəkkürlərini öz müəllimi – Moskva Dövlət P.İ.Çaykovski adına Konservatoriyanın nəzdindəki musiqi kollecinin məzunu Elmar müəllim Sultanova bildirdi. Onun müəllimi isə görkəmli pedaqoq A.M.İvanov-Kramskoy olub.
“Mən onun yanında təhsil almağa hələ 12 yaşımda, musiqi məktəbindən başlayaraq magistraturaya qədər davam etdim”, – deyə musiqiçi bölüşdü. “Musiqi məktəbini bitirdikdən sonra universitetə daxil oldum və bizim fəal konsert fəaliyyətimiz məhz o vaxtdan başladı. Bu illər ərzində o, daim yanımda olub. Zaman keçdikcə biz sadəcə müəllim və şagird olaraq qalmadıq, həqiqətən bir-birinə çox yaxın insanlar olduq. Onun dəstəyi və müdrikliyi mənim üçün musiqi dünyasında bir bələdçi ulduza çevrildi”.
Sonra isə əsl səhnə hadisəsi başlandı. Gənc maestro gitarası ilə səhnəyə çıxan andan etibarən havada xüsusi bir vibrasiya hiss olunurdu. Bu, əsl sənətə toxunacağın anın intizarı idi. Tamaşaçıları əsrlər boyu uzanan unikal bir musiqi səyahəti – barokko dövrünün gümüşü ahənglərindən tutmuş ispan temperamentinin ehtiraslı partlayışlarına qədər bir səyahət gözləyirdi. Bir musiqiçinin əllərində bütöv bir dövrün necə canlandığını hiss etmək mümkün idi. Zaur Məmmədovun musiqi palitrası texnikalarla hisslərin incə bir vəhdətidir; burada akademik dəqiqlik canlı emosionallıqla qovuşur, simlərdən isə dünyanın ruhu səslənir. Onun ifası bəzən hipnoz edən bir yüngüllüklə, bəzən sürətli dinamika ilə, bəzən də gözlənilməz, demək olar ki, teatral dərinliklə tamaşaçını heyrətləndirirdi.
Zaur əsərlər arasında səmimi şəkildə gitaradan, onun sirlərindən, ucalığından və zənginliyindən danışırdı. O, bu zahirən sadə alətdə gizlənmiş bütöv bir kainatı dinləyicilərin qarşısında açırdı – bir zamanlar ərəb fatehləri tərəfindən İspaniyaya gətirilmiş və əsl ustanın əllərində “balaca orkestr”ə çevrilmiş bu alətin sirli dünyasını. Konsert barokko dövrü ispan bəstəkarı Qaspar Sansın alovlu bir əsəri ilə açıldı. “Kanarios”da həyat sevincinin özü səslənirdi: Kanar adalarının şux ritmləri simlərdə günəş şüaları kimi parıldayırdı. Zaur XVII əsr İspaniyasının meydanlarının ab-havasını yenidən canlandırdı – o dövrdə musiqi gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsi idi. Onun gitarası bəzən cingildəyir, bəzən nazlanır, bəzən də əldən çıxıb uzaqlara aparırdı – dinləyiciləri ispan barokkosunun qızıl dövrünə səyahət etdirirdi.
Daha sonra səslənən əsər, böyük braziliyalı yenilikçi Eytor Villa-Lobosun 1 №-li Prelüdiyası oldu. Bu musiqidə simlər tropiklərin rütubətli havası ilə nəfəs alır, fantaziya dolu lirikanın təsiri ilə incə-incə titrəyirdi. Zaur bu musiqinin sehrini instinktiv şəkildə duydu: şəffaf melodik axınlar zanbaqlarla bəzənmiş çayların və sonsuz braziliya səmasının təsvirlərini yaradırdı. Onun ifası sanki bir akvarel rəsmi kimi idi – burada folklor intonasiyaları ilə klassik formanın sərt qanunları bir araya gəlirdi. Fransız maestro Rolan Dyen tanqoya olan incə duyğusu ilə tanınır və Zaur onun daxilindəki mübarizəni və ehtiras öpüşünü ustalıqla çatdırdı. Onun əlində Tanqo həyatla nəfəs alırdı: simlərin cırıltısı sanki aşiq nəfəsi kimi eşidilir, daha sonra bu səslər rəqs fırtınasına çevrilirdi, ara-sıra dayanıb səssizlik içində nəfəs kəsməyə vadar edirdi. Texniki parıltı və emosional səmimiyyət burada bir-birinə qarışaraq tək bir ürək döyüntüsü kimi səslənirdi.
Nikita Koşkinin əsərində Zaurun gitarası bir nağıl teatrına çevrilirdi: “Oyuncaq əsgərlər” canlanır, marşla irəliləyir, büdrəyir, qəhrəmanlıq xəyalları qururdular. Musiqiçi hər bir notaya bir xarakter, hər bir hərəkətə bir hekayə bəxş edirdi. Elə bil, bu oyuncaq əsgərlər öz kiçik qələbə və məğlubiyyətlərini xatırlayır, öz uşaq kainatlarının səhifələrini vərəqləyirdilər. Və nəhayət, sehrli an gəlib çatdı: zal sakitliyə qərq oldu və işıqda məşhur tremolo səsləndi — Fransisko Tarrenin “Alhambra xatirəsi” əsərindəki incə, mirvari kimi səs naxışı. Zaur sonsuzluq illüziyası yaradırdı. Səs burada sanki Mavr fəvvarələrində axan su kimi süzülürdü, elə bil qədim sarayın divarları öz sirlərini yenidən pıçıldayırdı. Bu anda gitara, sanki tarixin nəfəsi kimi səslənirdi.
Rəqs fırtınası zalı ilk akkordlardan etibarən bürüdü – bu, Xose Aspiasunun işləməsində “El Vito” idi. Dəli ritm, xalq şövqü, kəskin vurğular — bütün bunları Zaur fövqəladə yüngüllüklə çatdırdı, hər bir dinləyiciyə Andalusiya axşamlarının istisini və xalq bayramlarının canlı ruhunu hiss etdirdi.
Daha sonra səslənən “Asturiya” – İsaak Albenisin Şimali İspaniyaya həsr etdiyi himn idi. Burada Kantabriya dağlarının sərt küləkləri, qədim meşələrin pıçıltısı və flamenkonun sehri eşidilirdi. Zaur əsərin dinamik quruluşunu elə zərgər dəqiqliyi ilə qururdu ki, dinləyicilər sanki daşlı cığırlarla ilham zirvələrinə qalxırdılar.
Konsertin finalı isə yüngüllük və sevinc hissi ilə işıqlandı. “Aragon xotası” – sanki cavan İspaniyanın cingiltisi kimi, Zaur Məmmədovun ifasında xoşbəxtlik və gənclik coşğusu ilə səslənirdi. Ritimlər, oynaq pasajlar, rəqsvari hərəkətlilik – bütün bunlar canlı musiqinin təntənəsinə çevrilmişdi. Zaur Məmmədovun konserti əsl musiqi hadisəsinə və bədii manifestə çevrildi: sənət yaşayır – o, doğrudan da onu duyanların əllərində titrəyir. Klassik gitaranın ucalığı, onun ölçüyəgəlməz rəngarəngliyi və dərinliyi tamaşaçıların qarşısında bütün gözəlliyi ilə açıldı. Bu qədim alətə dərin hörmət ruhunda böyüyən musiqiçi, ilk çəkingən akkordlardan başlayaraq ifaçılıq sənətinin zirvələrinə qədər bir yol keçmişdir. Onun ifası texnikalar toplusu deyil – bu, səsin fəlsəfəsi, onun yozumu, zamanın, məkanın və insan duyğularının ciddi bir tədqiqatıdır. Zaur Məmmədov o nadir musiqiçilərdəndir ki, səhnəni canlı obrazlar qalereyasına çevirir. Onun gitarası keçmişlə gələcək arasında yaşayan dünyaların bir güzgüsünə çevrilir. Və bu səyahətdə ən gözəl olan isə odur ki, Zaur Məmmədovun hekayəsi hələ yeni başlayır.
Əbülfəz Babazadə
