Bugünkü dünyada seriallar yalnız əyləncə deyil, həm də mədəniyyətin bir hissəsinə çevrilib. Platformaların, televiziya kanallarının və axın xidmətlərinin (streaming services) əsas dayaqlarından olan seriallar zamanla milyonlarla insanı ekran qarşısına toplayan unikal bir sənət forması olub. Ancaq bəs seriallar haradan və nə üçün yarandı? Bu sahənin tarixinə nəzər salaq.
Serialların doğuluşu: Rəqibləri tutmaq üçün strategiya
Serial anlayışının kökü 19-cu əsr yazılı mətbuatına dayanır. O dövrdə qəzet və jurnallar “seriyalı romanlar” nəşr edirdi – yəni bir əsərin hər həftə və ya ay bir hissəsi oxuculara təqdim olunurdu. Məşhur yazıçılardan Çarlz Dikkens də əsərlərini bu formada yayımlamışdı. Məqsəd oxucunu “asanlıqla buraxmamaq” və onu növbəti say üçün gözləməyə məcbur etmək idi.
Bu taktika daha sonra radioya keçdi – 1930-cu illərdə ABŞ-də “soap opera” (sabun operası) adlanan radio serialları meydana çıxdı. Adlarını sponsorluq edən sabun şirkətlərindən (məsələn, Procter & Gamble) almışdılar. Bu radio serialları əsasən evdar qadınlara yönəlmişdi və gündəlik həyatın dramatik yönlərini əhatə edirdi.
Televiziyanın yayılması ilə birlikdə seriallar vizual forma aldı və 1950-ci illərdən etibarən dünyada bir-birinin ardınca seriallar çəkilməyə başlandı.
Serialların yaranma səbəbləri: Tələb və tamaşaçı sadiqliyi
Serialların əsas yaranma səbəblərindən biri tamaşaçı bağlılığını artırmaq idi. Hər bölüm bir nöqtədə bitir, maraqlı suallar və ya gərginliklə tamaşaçını “növbəti seriyaya” yönləndirirdi. Bu, reytinglərin stabil qalmasına, reklam gəlirlərinin artmasına və televiziya kanallarının daha uzunmüddətli gəlir əldə etməsinə səbəb olurdu.
Eyni zamanda, ictimai dəyişikliklər də seriallara marağı artırdı. İnsanlar daha az kino zallarına getməyə, əvəzində evdə rahat formada hekayə izləməyə üstünlük verməyə başladılar. Bu da serial sənayesinin çiçəklənməsinə şərait yaratdı.
Dünyada ən uzun çəkilən serial: Ginnes rekordçusu
Dünyada indiyə kimi çəkilmiş ən uzun serial “Guiding Light” (ABŞ) serialıdır.
İlk yayım: 1937-ci ildə radio serialı kimi başlayıb
TV formatı: 1952-ci ildən 2009-cu ilə qədər televiziya üçün çəkilib.
Toplam: 72 il davam edib!
Yayım sayı: 18,262 bölüm.
Bu serial insan həyatının nəsillər boyu dəyişən hekayəsini əks etdirib və ABŞ-də mədəniyyət fenomeninə çevrilib.
Seriallar təkcə əyləncə deyil – onlar zamanın ruhunu, cəmiyyətin dəyişən dəyərlərini, sosial problemləri və insan psixologiyasını əks etdirən güclü mədəni vasitədir. Onların tarixçəsi yazılı mətbuatdan başlayıb, radioya, daha sonra televiziyaya və indi isə rəqəmsal platformalara qədər inkişaf edib. Hər bir dövrün serialı, o dövrün insanını və dünyagörüşünü əks etdirir.
