Qaraçörəkotu (lat. Nigella) əsrlərdir həm təbabətdə, həm də kulinariyada istifadə olunan, təbii şəfalı xüsusiyyətləri ilə tanınan nadir bitkilərdəndir. Onun adı toxumlarının parlaq qara rənginə görə verilib. Bitki, qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinə aid olub, əsasən Aralıq dənizi bölgələrində, o cümlədən Azərbaycanda da yayılıb.
Azərbaycanda qaraçörəkotunun 5 növü yayılıb və onların ikisi xüsusilə gülçülük və yaşıllaşdırma işlərində geniş istifadə olunur. Dəməşq və İspan qaraçörəkotu sortları dekorativ xüsusiyyətləri ilə seçilir. Toxumları küləklə asanlıqla yayılır və bol miqdarda çoxalır.
Təbiətin təbibi: Toxumlarındakı sirr
Qaraçörəkotunun ən dəyərli hissəsi onun toxumlarıdır. Bu kiçik, tünd toxumlar həm qədim təbabətdə, həm də müasir tibbdə müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur.
Tarixi mənbələrdə qaraçörəkotu
Yusif İbn İsmayıl Xoyi (1311) yazırdı ki, qaraçörəkotu toxumu 7 il saxlanıla bilir və onun buxarla inqalyasiyası zəhərli həşarat dişləməsi, öskürək, sinə ağrıları, kolit və ürəkbulanma kimi hallarda faydalıdır.
İbn Sina (Avicenna) isə qeyd edirdi ki, qaraçörəkotu sodalı su ilə qəbul edildikdə astma xəstələrinə fayda verir, məlhəm kimi isə dəmrov, qoturluq və şişlərin müalicəsində istifadə olunur.
Məhəmməd Yusif Şirvani yazırdı: “Əgər qaraçörəkotu toxumunu azca sirkədə qaynadıb onunla ağzı yaxalasan, bu, diş ağrısını dayandırar. Sınaqdan keçib.”
Xalq və Şərq təbabətində istifadəsi
Qaraçörəkotu Azərbaycan, Hindistan, Çin, Tibet və Seylon təbabətində geniş yer alır. O, bağırsaq qazlarını azaldır, qurdları çıxarır, ödqovucu, iştahartırıcı, daş salıcı, revmatizm və baş ağrılarına qarşı istifadə olunur. Hətta Fransada bu toxumlar qara istiotun əvəzi kimi istifadə olunur.
Müasir tibb nə deyir?
Müasir elmi araşdırmalar təsdiqləyib ki, qaraçörəkotu toxumundan alınan timoxinon maddəsi mikrobların artımını dayandırır, nigelon isə spazm əleyhinə təsir göstərir. Həmçinin onun yüngül işlədici və antibakterial təsirləri də sübut olunub.
Necə qəbul edilməlidir?
Qaraçörəkotu çay, dəmləmə, həlim və məlhəm formasında istifadə edilir. Qəbul qaydaları:
Dəmləmə: 0,5–1 q toxumun üzərinə 3 stəkan qaynar su əlavə olunaraq gündə 3 dəfə içilir.
Həlim: 10 q toxum 1 litr suda qaynadılır və gündə 3 dəfə — səhər, günorta və axşam qəbul edilir.
Yağ və bal qarışığı: Əzilmiş toxum bal və ya zeytun yağı ilə qarışdırılaraq revmatizm, babasil, dəri xəstəlikləri zamanı istifadə olunur.
Təbii şəfanın qara toxumu
Qaraçörəkotu min illərdir unudulmayan, təbiətin insana bəxş etdiyi şəfalı nemətlərdən biridir. Onun həm qədim elmlərdə, həm də müasir tibbdə dəyərinin qorunub saxlanılması təsadüfi deyil. Bir çox xəstəliklərin təbii yolla qarşısının alınmasında və müalicəsində rol oynayan bu bitki, həm xalq arasında, həm də elmi dairələrdə “bütün dərdlərə dərman” kimi tanınır.
