XVII əsrin əvvəlində bəşəriyyət kainatı dərk etmək yolunda əbədi olaraq tarixə düşən bir addım atdı. Təsəvvür edin: o vaxta qədər insan yalnız gözünün gördüyü qədərini müşahidə edə bilirdi. Səma sirr olaraq qalırdı, ulduzlar isə gecə qaranlığında uzaq işartılar kimi görünürdü. Lakin 1609-cu ildə italyan alim Qalileo Qaliley dünyaya üçqat böyütmə gücünə malik ilk teleskopu təqdim etdi və onu göyə yönəltdi.

Baki-baku.az xəbər verir ki, məhz bu an dönüş nöqtəsi oldu: insanlıq ilk dəfə olaraq adi üfüqlərin o tayına baxmaq və kosmosu tamam başqa işıqda görmək imkanı qazandı.

Bəs Qaliley nə gördü? O, Ayın səthindəki kraterləri müşahidə etdi, Yupiterin peykləri olduğunu sübut etdi, və Süd Yolu dumanlığının əslində saysız-hesabsız ulduzlardan ibarət olduğunu kəşf etdi. Onun bu kəşfləri qədim düşüncə tərzlərini alt-üst etdi, dövrünün insanlarını heyrətə saldı. Katolik kilsəsi isə bu ideyaları kəskin etirazla qarşıladı, çünki bu kəşflər mövcud kosmoloji nizamı şübhə altına alırdı. Lakin məhz bu məqamdan etibarən elm yeni mərhələyə qədəm qoydu – Kainat artıq mücərrəd bir fon deyil, canlı və öyrənilə bilən bir sahə kimi qəbul olunmağa başladı.

Bu gün təsəvvür etmək çətindir ki, bütün bunlar cəmi üçqat böyütmədən başladı. Müasir teleskoplar – məsələn, “Hubble” və “James Webb” – milyardlarla işıq ili uzaqlığa qədər baxmaq imkanı verir, qalaktikaların və ulduzların yaranış sirlərini ortaya çıxarır. Bütün bunlar göyə fərqli baxmağa cəsarət edən bir insanın qərarı sayəsində mümkün oldu.

Əsl sensasiya ondadır ki, Qaliley bizə reallığa yeni baxış bəxş etdi: o, sübut etdi ki, Kainat əvvəlki təsəvvürlərimizdən qat-qat zəngindir. Onun sadə linzalı teleskopu isə kosmosun sonsuz sirrlərinə açar oldu.

Hacı Cavadov