Mənşə və tarix
Xrizantema (xalq arasında payızgülü) qədim dövrlərdən bəri həm Şərq, həm də Qərb mədəniyyətlərində özünəməxsus yerə sahibdir. Bitkinin adı yunan dilindən gəlir: “chrysos” – qızıl, “anthemon” – çiçək deməkdir.
İlk dəfə Çində becərilən xrizantemalara “günəşin çiçəyi” də deyilirdi. Oradan Yaponiyaya yayıldı və imperatorluğun rəmzlərindən birinə çevrildi. Avropaya isə XVIII əsrdə gətirilərək tez bir zamanda sevilən bəzək bitkisinə çevrildi.
Xarici görünüş və növlər
Xrizantemaların saysız-hesabsız növ və rəng çalarları mövcuddur. Ağ, sarı, çəhrayı, qırmızı, bənövşəyi, hətta yaşıl çiçəkləri ilə bağlara, parklara və evlərə xüsusi gözəllik qatır. Çiçəklərinin forması da müxtəlifdir – sadə, çoxqatlı, iri top şəklində və ya incə ləçəklərlə zəngin.
Simvolik məna
Çində xrizantema uzunömürlülük və xoşbəxtlik simvolu hesab olunur.
Yaponiyada “payız günəşi” adlandırılan bu çiçək saflıq, harmoniya və imperator ailəsinin rəmzidir. Hətta Yaponiyanın dövlət möhüründə də xrizantema təsvir olunub.
Avropada isə daha çox səmimiyyət və hörmətin ifadəsi kimi qəbul edilir.
Əkin və qulluq qaydaları
Xrizantema günəş işığını sevir, lakin güclü küləkdən qorunmuş sahələrdə daha yaxşı inkişaf edir. Torpağı münbit və yaxşı havalanan olmalıdır. Müntəzəm sulanma və vaxtında budama çiçəklərin həm möhtəşəm, həm də uzunömürlü olmasına şərait yaradır. Payız fəslində çiçəkləməsi ilə digər bitkilərdən fərqlənir və bağları rəngləndirir.
Müalicəvi xüsusiyyətləri
Xrizantema yalnız bəzək çiçəyi deyil, həm də faydalı xüsusiyyətlərə malikdir. Çində bu bitkinin çiçəklərindən hazırlanan çay əsrlərdir istifadə olunur. O, sinirləri sakitləşdirir, immuniteti möhkəmləndirir və göz sağlamlığına müsbət təsir göstərir.
Payızgülü – xrizantema həm gözəlliyi, həm də simvolik mənası ilə əsrlərdir insanların qəlbini fəth edib. Hər bir rəng, hər bir ləçək təbiətin incə zövqünü əks etdirir. O, payızın soyuq günlərinə istilik və sevinc gətirən əsl möcüzədir.
