Bakının ən məşhur, adı çox çəkilən küçələrindən biri Mixayıl Lermontov küçəsi ilə “Azneft” dairəsini birləşdirən Niyazi küçəsidir. Bəs siz həmin bu Niyazi küçəsinin Maestro Niyazinin adına olmadığını bilirsinizmi?
Baki-baku.az bildirir ki, həmin küçə Həmzə Həkimzadə Niyazinin adını daşıyır. Həmzə Niyazi özbək sovet ədəbiyyatının tanınmış nümayəndəsi, şair, yazıçı, pedaqoq, teatr və ictimai xadimdir.
Niyazi 1889-cu ildə Özbəkistanın Kokand şəhərində həkim ailəsində anadan olub. Solkaşon məhəlləsində köhnə məktəb və mədrəsədə, sonra 8 ay Nəmənqan mədrəsəsində oxumuşdur. 1910-cu ildə Daşkəndə gələrək Üsuli Cədid məktəblərinin təhsil proqramları ilə tanış olur. Sonra Daşkəndin Kaşkar məhəlləsində, Kokanda, Margilonda məktəblər açıb uşaqlara dərs deyir, yoxsul uşaqlar üçün pulsuz məktəb yaradır. O, yeni üsulla məktəblər açaraq xalqı maarifləndirmək və məktəblər üçün yeni tipli tədris vəsaitləri yaratmaq məqsədilə Kokand və Margilonda açdığı məktəblərin şagirdləri üçün “Yeni ədəbiyyat”, “Oxu kitabı” və “Qiraət kitabı” dərsliklərini hazırlayır.
Qısa müddət Kokonda rus-tuzem (rus ibtidai məktəb) məktəbində müəllim, “Şurai İslam” təşkilatının qida şöbəsində mirzə, “Kənqaş” və “Hürriyyət” jurnallarında redaktor, işçi Fərqanə vilayətinin mədəni-maarif şöbəsində, Türküstan Cəbhəsi Müsəlman Ölkəsinin siyasi müdiri, truppa direktoru, “Dor Uşşafaka” məktəbinin müdiri işləyir. 1920-ci ildə Buxara vilayətinin maarif və hərbi təbliğat idarəsi nəzdində teatr truppasının rəhbəri, 1921-ci ilin sonunda Daşkəndə, oradan isə Xarəzmə köçür. Orada həmkarlar ittifaqının mədəni-maarif şöbəsində işləyir. Xarəzmdən Xocalıya qədər 1924-cü ilin iyul ayına qədər qurduğu qazax uşaqları üçün internat məktəbində işləyib. 1925-ci ildə Fərqanəyə getmiş, Şahimərdanda kolxoz yaratmış, məktəblər açmış, xalqın maarifləndirilməsi ilə məşğul olmuşdur. 1926-cı ildən sərbəst yaradıcılıqla məşğuldur. Həmzə 1926-cı ildə Özbəkistanın Xocalı şəhərində Sovet İttifaqında ilk uşaq evinin əsasını qoyub və sonradan onun adını daşıyıb.
Niyazi “Ağ gül”, “Sarı gül”, “Yaşıl gül”, “Qızıl gül”, “Məktəb”, “Elm üstə”, “Kitab”, “Qələm”, “Oxu”, “Doğru oğlan”, “Uşağın pis davranışına səbəb olan ananın cəzası”, “Hekayə”, “Tısbağa və əqrəb”, “Hikayət”, “Devon” və s. əsərlərin müəllifidir.
Niyazi 1928-ci ildən təqib və təzyiqlərə məruz qalıb. Həmin ildə Şahimərdana göndərilib. Orada məktəb, təhsil, qadın azadlığı məsələləri ilə məşğul olub. 1929-cu il martın 18-də Niyazi Şahimərdanda Həzrət Əlinin məqbərəsinin ətəyində öldürülüb.
Xanım Aydın
