- İlk başlanğıclar – şifahi ənənə
Qədim dövrlərdə musiqi yazıya alınmırdı, nəsildən-nəsilə şifahi yolla ötürülürdü. İnsanlar melodiyaları yadda saxlamaq üçün sadə işarələrdən və ya jestlərdən istifadə edirdilər.
- Qədim Yunanıstan və Roma işarələri
Eramızdan əvvəl IV əsrdə yunanlar musiqini yazmaq üçün əlifbanın hərflərindən istifadə edirdilər. Bu yazılar çox mürəkkəb idi və əsasən professional musiqiçilərə aydın gəlirdi.
- Orta əsr kilsə musiqisi və “neumalar”
IX əsrdə Avropa monastırlarında ilahi musiqilər üçün yeni yazı sistemi yarandı – neuma. Bunlar melodiyanın istiqamətini göstərən sadə işarələr idi (məsələn, səsin qalxıb-enməsi). Amma hələ dəqiq not yüksəkliyini bildirmirdi.
- Xəttli not yazısının yaranması
XI əsrdə italiyalı rahib Guido d’Arezzo (təxminən 991–1033) not yazısını inqilabi şəkildə dəyişdi:
O, dörd xəttdən ibarət not xətti yaratdı (indiki beşxətli sistemin əsası).
Hər bir xətt və boşluq müəyyən səsə uyğunlaşdırıldı.
İlk dəfə “do, re, mi, fa, sol, la, si” hecaları istifadə olunmağa başladı (Guido “Ut queant laxis” adlı himndən götürmüşdü).
- Beş xəttli sistem
XIV əsrdə not xətti dörd deyil, beş xəttə qaldırıldı. Bu forma bu gün də istifadə olunur.
- Müasir not yazısı
Sonrakı əsrlərdə musiqidə nota dəyərləri (uzunluqlar: bütöv, yarım, dörddəbir və s.), pauzalar, tonallıq və ölçü işarələri əlavə olundu. Beləcə, musiqi tam şəkildə kağız üzərinə köçürülə bildi.
Qısaca desək, not yazısı Orta əsrlərdə, xüsusilə də Guido d’Arezzo tərəfindən formalaşdırılıb və əsrlər boyu inkişaf edərək bu gün istifadə etdiyimiz müasir sistemə çevrilib.
