Gündəlik həyatımızda mikrofonla qarşılaşmadığımız bir sahə azdır: konsertlərdə, teatrda, filmlərdə, canlı yayımlarda, hətta sadə telefon danışıqlarında. Bəs heç düşündünüzmü, bu kiçik cihaz necə yaranıb? Mikrofonun tarixi yalnız texniki inkişaf deyil, həm də insanın səsini “sözə” çevirmə arzusunun nəticəsidir.
İlk səs – ilk addımlar (19-cu əsr)
Mikrofonun ideyası 19-cu əsrin texnoloji inqilabı ilə başlayır. 1876-cı ildə amerikalı ixtiraçı Alexander Graham Bell telefon üzərində işləyərkən maye mikrofon adlı ilk prototipi təqdim etdi. Bu ixtira insan səsinin elektrik siqnalına çevrilməsində ilk addım oldu.
Elə həmin il başqa bir amerikalı ixtiraçı Elisha Gray də oxşar texnologiya hazırlayırdı. Yəni mikrofon ideyası bir neçə beynin eyni vaxtda düşündüyü bir ixtira idi.
Səsi “danışdıran” texnologiya – karbon mikrofon (1877)
İxtiranın real istifadəyə çevrilməsi 1877-ci ildə baş verdi. Emil Berliner adlı alman əsilli ixtiraçı karbon mikrofonu icad etdi. O, bu ixtiranı daha sonra Tomas Edisona satdı. Edison isə bu texnologiyanı təkmilləşdirərək mikrofonu telefon və radio sənayesində əsas alətə çevirdi.
Bu tip mikrofonlar 20-ci əsrin ortalarınadək geniş istifadə olunurdu. Səsi sadə, amma kifayət qədər effektiv şəkildə ötürə bilirdi.
Keyfiyyətli səsin doğuluşu – dinamik və kondensator mikrofonlar
1920-ci illər mikrofon tarixində yeni bir səhifə açdı. Bu dövrdə dinamik mikrofonlar yarandı – daha sabit və aydın səs ötürülməsi mümkün oldu.
1928-ci ildə isə alman mühəndis Georg Neumann dünya səhnəsinə çıxdı. Onun hazırladığı kondensator mikrofon – CMV 3 – studiya keyfiyyətində ilk mikrofon idi. Bu gün də Neumann markası professional səs yazısı sahəsində bir simvol sayılır.
Mikrofonlar həyatımıza necə girdi?
1950-60-cı illərdə mikrofon texnologiyasında yeni addımlar atıldı: stereo mikrofonlar, lavalier (yaxalıq) mikrofonlar, hətta kontakt tələb etməyən mikrofonlar istehsal olundu.
1990-cı illərdə artıq USB mikrofonlar, daha sonra isə rəqəmsal (digital) mikrofonlar həyatımıza daxil oldu.
Bu gün isə süni intellektlə işləyən, səs tanıma funksiyalı, adaptiv texnologiyalı mikrofonlar inkişaf etdirilir. Mikrofon sadəcə səs yazan alət deyil – artıq dinləyən, anlayan və hətta cavab verə bilən cihazlara çevrilib.
Mikrofon – səsi yaddaşa çevirən sehrli cihaz
Mikrofonun tarixi sadəcə bir cihazın inkişafı deyil, insanın öz səsini daha uzaqlara çatdırmaq ehtiyacının tarixidir. Emil Berliner və Edisonun karbon mikrofonlarından bu günün AI əsaslı studiya mikrofonlarına qədər olan yol, insanın “eşidilmək” istəyinin texnologiyaya verdiyi forma oldu.
Hər dəfə bir müğənni mikrofonu əlinə alanda, bir aktyor səhnədə danışanda, ya da bir müəllim onlayn dərs keçəndə – bu tarixin bir hissəsinə çevrilir.
