Son illərdə “maqnit qasırğası” ifadəsi xəbər başlıqlarında daha tez-tez görünməyə başlayıb. Bəs görəsən, bu nədir? Günəşdə baş verən partlayışlarla bizim Yer kürəsindəki gündəlik həyatımız arasında necə bir əlaqə ola bilər? Bu məqalədə maqnit qasırğalarının nə olduğunu, necə yarandığını və insan orqanizminə təsirini araşdıracağıq.
Maqnit qasırğası nədir?
Maqnit qasırğası – Günəşdən gələn yüksək enerjili hissəciklərin Yer kürəsinin maqnit sahəsinə təsir edərək onu pozması nəticəsində yaranan geomaqnit hadisəsidir. Bu hadisələr Günəşdə baş verən güclü partlayışlar — alov püskürmələri (flares) və tac kütlə atılmaları (CME – Coronal Mass Ejection) zamanı baş verir. Bu zaman Günəşdən böyük miqdarda plazma və enerji kainata yayılır və əgər bu axın Yerə yönəlmişsə, o zaman maqnit qasırğası baş verə bilər.
Necə Yaranır?
Günəş partlayışı: Günəşin səthində böyük enerji partlayışı baş verir.
Yüklü hissəciklər axını: Bu partlayış nəticəsində kosmosa atılan plazma axını yüksək sürətlə hərəkət edir.
Yerə təsir: Əgər bu hissəciklər Yer kürəsinə yönəlirsə, onlar Yer maqnit sahəsi ilə toqquşaraq onu pozur.
Geomaqnit pozuntu: Bu toqquşma nəticəsində maqnit qasırğası baş verir.
Bu hadisə adətən Günəş partlayışından sonra 1–3 gün ərzində Yerə çatır.
İnsan orqanizminə təsiri
Maqnit qasırğaları birbaşa fiziki zərər verməsə də, insanların bioritmlərinə və sinir sisteminə dolayı təsirlər göstərə bilər. Xüsusilə meteohəssas insanlar və xroniki xəstəlikləri olanlar bu təsirləri daha çox hiss edirlər.
Ən çox rast gəlinən simptomlar:
Baş ağrısı, başgicəllənmə
Qan təzyiqinin dəyişməsi
Yuxusuzluq və ya həddindən artıq yuxululuq
Sinir sistemində həssaslıq, əsəbilik
Ürək döyüntüsündə dəyişiklik
Xroniki xəstəliklərin (məsələn, ürək-damar problemləri) kəskinləşməsi
Bəzi insanlar bu dövrlərdə daha çox yorğunluq, halsızlıq və diqqət dağınıqlığı hiss etdiklərini bildirirlər.
Texnologiyaya təsiri
Maqnit qasırğalarının təsiri yalnız insanlarla məhdudlaşmır. Onlar eyni zamanda texnologiyaya da ciddi təsirlər göstərə bilər:
Peyk rabitəsində və GPS sistemlərində pozuntular
Elektrik şəbəkələrində nasazlıqlar və qısaqapanmalar
Radiorabitədə zəifləmələr
Aviasiya və kosmos cihazlarının işində nasazlıqlar
Bu səbəbdən maqnit qasırğalarının proqnozlaşdırılması bir çox sahə üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Nə etməli? – Tövsiyələr
Maqnit qasırğası olan günlərdə özünü qorumaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl etmək faydalıdır:
Fiziki və emosional gərginlikdən uzaq durun
Düzgün qidalanma və bol su qəbulu vacibdir
Yuxu rejiminə riayət edin
Açıq havada gəzintilər və rahatladıcı fəaliyyətlər tövsiyə olunur
Xroniki xəstəliyi olanlar dərmanlarını vaxtında qəbul etməlidirlər
Elektron cihazlardan istifadəni məhdudlaşdırmaq və istirahət etmək yaxşı təsir göstərir
Maqnit qasırğaları gözlə görünməyən kosmik hadisə
Maqnit qasırğaları gözlə görünməyən, lakin insan sağlamlığına və texnoloji sistemlərə təsir göstərə bilən kosmik hadisələrdir. Onlar bizi qorxutmalı deyil, lakin məlumatlı olmaq və ehtiyat tədbirləri görmək gündəlik rifahımız və sağlamlığımız üçün vacibdir. Elm bu hadisələri proqnozlaşdırmaqda hər gün daha da inkişaf edir – bizə düşən isə bu biliklərdən düzgün istifadə etməkdir.
Xanım Aydın
