Müasir dövrdə texnologiyanın sürətli inkişafı, həyat ritminin getdikcə artması və fərdiçiliyin ön plana çıxması insan münasibətlərində ciddi dəyişikliklərə səbəb olub. Bugünkü insan daha çox informasiya ilə əhatələnmiş, lakin bir o qədər də duyğusal olaraq təcrid olunmuş vəziyyətdədir. Bu təcridin əsas səbəblərindən biri də empati hissinin zəifləməsi, bəzən isə tamamilə yox olmasıdır. Empatiya – başqasının yerinə özünü qoymaq və onun hisslərini anlamağa çalışmaq qabiliyyəti, təəssüf ki, getdikcə unudulan bir dəyərə çevrilməkdədir.
Empatiyanın azalması təkcə şəxsi münasibətlərdə deyil, cəmiyyətin bütün təbəqələrində özünü göstərir. İş mühitində əməkdaşlar arasında soyuqluq, ailə içində valideyn-uşaq münasibətlərində anlaşılmazlıq, ictimai yerlərdə laqeyd və kobud davranışlar – bütün bunlar empatiya böhranının müxtəlif təzahürləridir.
Bunun səbəblərindən biri texnologiyanın insanlar arasında canlı ünsiyyəti əvəz etməsidir. İnsanlar getdikcə daha çox virtual məkanda zaman keçirir, əsl duyğusal təmasdan uzaq qalırlar. Məsələn, sosial şəbəkələrdə baş verən hadisələrə “like” qoymaq empatiyanın yerini tutmur; əksinə, bu, bəzən duyğusal məsuliyyətdən yayınma vasitəsinə çevrilir.
Digər səbəb isə sürətli həyat tərzidir. İnsanlar daim tələsir, planlarına və məqsədlərinə fokuslanmış şəkildə yaşayırlar. Başqasının dərdinə qulaq asmaq, onu anlamaq üçün zaman ayırmaq artıq lüks hesab olunur. Halbuki empatiya yalnız başqasına deyil, həm də insana öz ruh sağlamlığı üçün lazımdır. Empatiya qurmaq insanı daha anlayışlı, səbirli və dərin düşüncəli edir.
Bundan əlavə, empatiyanın azalması bəzən uşaqlıqdan başlayan tərbiyə sistemindəki boşluqlardan qaynaqlanır. Əgər bir uşaq duyğularını ifadə etməyə təşviq olunmur, başqalarının hisslərinə qarşı sayğılı olmağı öyrənmirsə, o zaman gələcəkdə empatiya hissi inkişaf etməmiş olur.
Empatiya böhranı müasir insanın qarşısında duran ciddi psixoloji və sosial problemlərdən biridir. İnsanların bir-birini anlamadığı, dinləmədiyi və sadəcə “öz işi ilə məşğul olduğu” bir cəmiyyətdə mənəvi boşluq, tənhalıq və yadlaşma qaçınılmazdır. Bu böhrandan çıxış yolu isə hər bir fərdin öz üzərində işləməsindən, empatiya qurma bacarığını yenidən kəşf etməsindən keçir. Empatiya – zəiflik deyil, gücdür; və bu gücü yenidən cəmiyyətə qazandırmaq hamımızın məsuliyyətidir.
Xanım Aydın
