Şəhərin tarixi yalnız küçələrində və meydanlarında deyil, həm də ən xəlvət guşələrində – həyətlərində gizlənir. XIX əsrin sonlarında yaranan köhnə Bakı həyətləri təkcə memarlıq elementi deyildi, həm də bir dövrün ruhunu özündə əks etdirirdi.

Baki-baku.az-ın qeyd etdiyi kimi, daş binaların fasadları arxasında gizlənmiş bu qapalı məkanlar xüsusi bir mühit yaradırdı – yayda sərinlik bəxş edir, qışda isə küləkdən sığınacaq rolunu oynayırdı. Məhz bu həyətlərdə bakılıların gündəlik həyatı, qonşuluq ənənələri və şəhərin özünəməxsus ritmi formalaşıb, bu günədək qorunub saxlanıb.

Bu gün də köhnə Bakı məhəllələrində belə həyətlərə rast gəlmək mümkündür və hər biri öz xarakterini qoruyub saxlayır.

Onlar təkcə memarlıq nümunəsi deyil, həm də sosial ekosistemdir; yüksək divarların arxasında xüsusi şəhər mədəniyyəti, ünsiyyət və həyat tərzi formalaşırdı. Bakının köhnə həyətləri – memarlığın təkcə divarlar deyil, həm də icma formalaşdırmaq gücünü nümayiş etdirən canlı zaman maşınıdır.

Müasir dövrdə isə onların yanında uca binalar, şüşəli və müasir biznes mərkəzləri inşa olunur. Hazırda Bakıda qəzalı və köhnəlmiş binaların sökülməsi həyata keçirilir. Bu, şəhərin yenilənməsi, sakinlər üçün təhlükəsiz yaşayış şəraitinin yaradılması və parklar, yaşayış kompleksləri, infrastruktur obyektləri kimi yeni müasir tikililərin salınması üçün aparılan işlərin tərkib hissəsidir. Həmçinin bu proses paytaxtın estetik görkəminin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş, paytaxtın yeni Baş planına əsaslanan uzunmüddətli rekonstruksiya proqramının bir parçasıdır.

Köhnə həyətlər isə hələ də yaşayır, öz isti mühitini və xatirələrini qoruyub saxlayır. Köhnə həyətlərin və müasir tikililərin vəhdətində Bakının ruhu gizlənib: tarixin beşiyi ilə gələcəyin avanqardı birlikdə ahəng yaradaraq paytaxtımızı Xəzər ətrafında yerləşən şəhərlər sırasında misli olmayan unikal məkana çevirir.

Hacı Cavadov