Hər xalqın mətbəxində xüsusi anlam daşıyan yeməklər var. Bu yeməklər yaddaş, kimlik, sevgi, doğmalıq, mərasim və dua deməkdir. Ləzgilərin milli şirniyyatı İsita – həm bu xalqa aid bir mətbəx mirasıdır, həm də əsrlərin arxasından gələn mehriban münasibətlərin simvoludur.
İsita nədir?
İsita (bəzi bölgələrdə İsida və ya İsitla adı ilə tanınır) – lazgi xalqının ənənəvi halvasıdır. Onun hazırlanması, təqdimatı və hətta üzərindəki naxışlar belə qədim adətlərin bir parçasıdır. Bu şirniyyatın əsas sirri sadə ərzaqlarda deyil – onun bişirilmə səbəbində və təqdim olunma şəraitində gizlidir.
Bayramların, mərasimlərin və anaların şirniyyatı
İsita ləzgi ailələrində sadəcə bir desert deyil – ritual yeməkdir. Toy, nişan, bayram süfrələrində isita vacib yer tutur. Lakin bu halva yalnız sevinc günlərinə deyil, həm də anım mərasimlərinə, doğuş sonrası analara təqdim olunur.
İsitanın doğuş zamanı verilməsinin əsas səbəbi onun bədəni gücləndirməsi, laktasiyanı artırması və analara enerji verməsidir. Əslində, İsita həm fiziki, həm də mənəvi güc rəmzidir.
Ənənəvi hazırlanma üsulu
Ənənəvi üsulla İsita hazırlamaq əməlli-başlı bir mərasim sayılırdı. Əvvəlcə una su çilənərək umac halına salınır, sonra isə qaynar yağ əlavə edilərək od üzərində qarışdırıla-qarışdırıla bişirilirdi. Bişmənin ortasında şəkərli su əlavə olunur və halva yenidən bişirilirdi. Nəticədə yumşaq, şirin və ətirli bir kütlə alınırdı.
Qaynar halda İsita iri dairəvi məcməyilərə qoyulur və üzərinə xüsusi naxışlar salınırdı. Əvvəllər hər kəndin isita üzərindəki naxışları özünəməxsus olurdu – bu, sanki bölgənin imzası idi.
Evdə isita necə hazırlanır? (Modern resept)
Ənənəvi üsulların zamanla dəyişməsi ilə isita artıq evlərdə asan şəkildə də hazırlanır. Aşağıda təqdim olunan resept bu halvanı sınaqdan keçirmək istəyən hər kəs üçündür:
Tərkibi:
200 qram kərə yağı
200 qram un
200 qram şəkər kirşanı
1 çimdik duz
Hazırlanması:
Tavada kərə yağını əridin.
Üzərinə hissə-hissə un əlavə edərək daimi qarışdırın.
Un qızılı rəng alana qədər qovurun.
Ocağı söndürdükdən sonra şəkər kirşanını əlavə edin və yaxşı qarışdırın.
Qarışığı boşqaba yayaraq qaşıq və ya əllə sıxlaşdırın.
Soyuduqdan sonra dilimləyin və süfrəyə verin.
İsitanın yaddaşda qalan tərəfi – naxışlar və məna
İsita halvası yalnız dadla yox, görünüşlə də danışır. Onun üzərindəki naxışlar bir növ sənətkarlıq elementidir. Ənənəyə görə, hər kəndin öz naxışı olurdu və insanlar bir halvanın üzərinə baxaraq onun haradan gəldiyini deyə bilirdilər.
Bu ənənə bu günə qədər qorunub saxlanılıb. Bu gün də evlərdə şirin halvanın isti qoxusu gəlir.
Xanım Aydın
