İnsan və xoşbəxtlik arzusu

Tarix boyu bəşəriyyətin ən çox axtardığı anlayışlardan biri “xoşbəxtlik”dir. Müxtəlif dövrlərdə, fərqli cəmiyyətlərdə bu anlayış fərqli şəkillərdə ifadə edilsə də, mahiyyət dəyişməyib: insan özünü rahat, mənalı və dəyərli hiss etmək istəyir. Bəs niyə insanlar xoşbəxtlik axtarır? Onları bu axtarışa vadar edən nədir? Və ən əsası: nə üçün bir çoxları bu xoşbəxtliyə çata bilmir?

1. İnsan niyə xoşbəxtlik axtarır?

Xoşbəxtlik arzusu insanın təbii ehtiyacıdır. Psixologiya baxımından, bu ehtiyacın kökündə bir neçə amil dayanır:

Yaşamaq instinkti: İnsan sadəcə bioloji olaraq sağ qalmaqla kifayətlənmir, mənəvi və emosional rahatlıq da axtarır.

Mənalı həyat ehtiyacı: Viktor Frankl kimi filosoflar xoşbəxtliyi “məna tapmaq”la əlaqələndirir. İnsan nəyinsə mənalı olduğunu hiss etdikdə, daxili rahatlıq və xoşbəxtlik hissi yaşayır.

Müqayisə və mədəniyyət: Sosial mühitdə insanlar daim bir-biri ilə müqayisə halındadır. Filmlər, reklamlar, sosial media xoşbəxtliyin müəyyən modellərini təqdim edir və bu da insanların onları axtarmasına səbəb olur.

2. İnsanlar niyə xoşbəxt ola bilmirlər?

Xoşbəxtliyin axtarışı ilə reallıq arasında tez-tez boşluq yaranır. Bunun əsas səbəbləri:

Gözləntilərin çoxluğu: İnsanlar çox zaman xoşbəxtliyi uzaq gələcəkdə, hansısa “böyük uğur”un sonunda görürlər və indiki anı yaşamaqdan uzaqlaşırlar.

Daxili narazılıq və qəbul etməmək: Özünü olduğu kimi qəbul etməyən insan daim narazılıq içində yaşayır.

Xarici təsirlər: Cəmiyyətin yaratdığı “xoşbəxt həyat” modelləri bir çox insana uyğun gəlmir, lakin insanlar onlara çatmağa çalışaraq daxildə narazı qalırlar.

3. Xoşbəxtliyin qarşısını alan amillər nələrdir?

Bu amilləri sosial, mənəvi və fiziki olmaqla üç qrupa bölə bilərik:

Sosial amillər:

Ailə və cəmiyyətin təzyiqləri

Sosial status və gəlir bərabərsizliyi

Sosial müqayisə (özünü başqaları ilə müqayisə etmək)

Mənəvi amillər:

Şəxsi dəyərlərlə yaşama arasında uyğunsuzluq

Mənasızlıq və boşluq hissi

Keçmiş travmalar və peşmanlıqlar

Fiziki amillər:

Sağlamlıq problemləri

Yuxusuzluq, qeyri-sağlam həyat tərzi

Fəaliyyətsizlik və fiziki hərəkətsizlik

4. Bəs xoşbəxtlik nədir?

Xoşbəxtlik subyektiv bir haldır və hər kəs üçün fərqli mənalar daşıyır. Ancaq ümumi şəkildə xoşbəxtlik aşağıdakı elementləri özündə birləşdirə bilər:

Daxili rahatlıq və qane olma hissi

Şəxsi dəyərlərlə uyğun bir həyat tərzi

Məqsədli və mənalı yaşamaq

Sevgi, aidiyyət və qəbul olunmaq

Filosof Aristotel xoşbəxtliyi “eudaimonia” — yəni “çiçəklənmək, potensialını reallaşdırmaq” kimi təsvir edir. Buddist təlimlərdə isə xoşbəxtlik “indi və burada” olmaqla, təmiz şüurla yaşamaqla əlaqələndirilir.

5. İnsan nə zaman xoşbəxt olur?

Xoşbəxtlik ani bir vəziyyət yox, bir həyat tərzidir. İnsan aşağıdakı hallarda daha çox xoşbəxt hiss edir:

Özünü və başqalarını olduğu kimi qəbul etdikdə

Sevdiyi işlə məşğul olduqda

Sağlam münasibətlər qurduqda

İndiki anı yaşaya bildikdə

Öz məqsəd və dəyərlərinə uyğun yaşadıqda

Xoşbəxtlik axtarış yoxsa qəbul prosesidir?

Xoşbəxtliyi haradasa, kimdəsə və ya gələcəkdə axtarmaq insanı daim narahat saxlayır. Halbuki əsl xoşbəxtlik bəzən sadə bir gündəlik vərdişdə, sevdiyin bir insanla səmimi söhbətdə, təbiətdə gəzişməkdə və ya kiçik bir uğurun sevincində gizlidir. İnsan xoşbəxtliyə çatmağa çalışdıqca yox, ona imkan verdikcə, qəbul etdikcə və həyatla sülh bağladıqca xoşbəxt olur…

Xanım Aydın