XIX əsrin sonuna doğru Bakı təkcə neftlə deyil, həm də pulla “nəfəs alırdı”. Burada milyonlarla pul dövr edirdi: veksellər, kreditlər, seyflər, istiqrazlar və qızıl. “Qara qızıl”ın səbəb olduğu sənaye bumu güclü maliyyə infrastrukturunu tələb edirdi və bu infrastruktur inanılmaz sürətlə meydana gəldi.

Baki-baku.az bildirir ki, artıq 1874-cü ilin fevralında Bakıda Qarşılıqlı Kredit Cəmiyyəti açıldı. Bu hadisə şəhərin bank tarixinin başlanğıcı oldu və Bakı Xəzərin maliyyə mərkəzinə çevrildi.

Rusiya Dövlət Bankının Bakı filialı neft maqnatlarına — Nobelə, Tağıyevə, Lianozova, Nağıyevə, Əsədullayevə yüz milyonlarla rubl dəyərində kreditlərin paylandığı yer idi. Onlardan bəziləri, məsələn, Putilov, eyni vaxtda həm banklara, həm də neft şirkətlərinə rəhbərlik edirdi. Bakıda biznes, maliyyə və siyasət vahid kapitalist orqanizminə çevrilmişdi.

1914-cü ildə yerli milyonçular öz banklarını – Bakı Ticarət Bankını yaratdılar və deyirlər ki, orada gəlir o qədər yüksək idi ki, işçilərə on bir aylıq maaş miqdarında mükafat verilirdi. Hətta banklarda qızıl və brilliantları saxlamaq üçün şəxsi seyflər də olurdu.

1917-ci ilə qədər Bakıda təxminən 30 bank müəssisəsi fəaliyyət göstərirdi. Küçələrin tinlərində tikilmiş möhtəşəm bank binaları paytaxtın memarlıq simasını formalaşdırırdı, onların interyerləri isə sarayları xatırladırdı.

1920-ci ilin aprelində Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra İnqilab Komitəsi bu burjua bank idilliyasını darmadağın etdi. Banklar milliləşdirildi, seyflər açıldı, qızıl isə müsadirə edildi. İmperiya dövrünün Bakıdakı maliyyə dövrü beləcə başa çatdı.

Lakin o dövrün xatirəsi qaldı – keçmiş bank binalarının dəbdəbəli fasadlarında, şəhər əfsanələrində və dəyişməyən bir həqiqətdə: Bakı təkcə neft deyil, o həm də böyük pulların tarixidir.