Heç diqqət etminiz ki, bir insanın gülüşü qısa zamanda ətrafdakılara da sirayət edir? Yaxud bir otaqda gərginlik varsa, heç kim bir söz demədən hər kəsin əhvalı düşür? Bu hadisə təsadüf deyil. Elm bu fenomeni “affektiv infeksiya” və ya emosional yoluxma adlandırır. Sadə dillə desək, bu, bir insanın emosiyalarının digərlərinə şüursuz şəkildə keçməsi prosesidir.
Affektiv infeksiya nədir?
“Affektiv” sözü latınca “affectus” – “hiss, duyğu” mənasından gəlir. “İnfeksiya” isə bildiyimiz kimi, “yoluxma” deməkdir.
Bu anlayış birlikdə o deməkdir ki, emosiyalar bioloji virus kimi insandan insana keçə bilir. Lakin bu yoluxma mikroblarla deyil, üz ifadələri, səs tonları, bədən dili və sosial qarşılıqlı təsir vasitəsilə baş verir.
Elmi əsaslar
Tədqiqatlar göstərir ki, bu prosesdə əsas rolu “güzgü neyronları” (mirror neurons) oynayır. Bu neyronlar başqasının hərəkətini və hissini müşahidə etdikdə sanki biz onu özümüz yaşayırmış kimi aktivləşir.
Məsələn:
Başqası gülümsədikdə, bizim beynimizdə də gülüşlə əlaqəli neyronlar işə düşür.
Kimsə qorxduqda və ya ağladıqda, bizdə də bənzər emosional reaksiya yaranır.
Bu, empatiyanın və sosial bağlılığın əsas neyrobioloji mexanizmlərindən biridir.
Affektiv infeksiyanın gündəlik həyatda təzahürləri
Affektiv infeksiya hər gün qarşılaşdığımız bir çox situasiyada özünü göstərir:
İş yerlərində: Rəhbərin gərginliyi komandaya da keçir; pozitiv liderlik isə motivasiyanı artırır.
Ailədə: Valideynlərin narahatlığı uşaqlara da təsir edir.
Kütləvi tədbirlərdə: Konsert, idman oyunu və ya etiraz aksiyasında kütləvi emosiyalar sürətlə yayılır.
Sosial mediada: Paylaşılan duyğusal məzmun – sevinc, qorxu və ya qəzəb izləyicilərə də emosional təsir göstərir.
Müsbət və mənfi tərəflər
Affektiv infeksiya həm faydalı, həm də zərərli ola bilər:
Müsbət tərəflər:
Empatiya və sosial bağlılıq hissini gücləndirir.
Birlik və dəstək mühitini formalaşdırır.
Pozitiv emosiyaların yayılması motivasiyanı artırır.
Mənfi tərəflər:
Qrup şəklində panika, qorxu və ya aqressiya yarada bilər.
Mənfi emosiyaların yığılması depressiv və gərgin mühit formalaşdıra bilər.
Sosial şəbəkələrdə “emosional manipulyasiya” hallarını asanlaşdırır.
Affektiv infeksiyadan necə qorunmalı və ya onu necə idarə etməli?
Öz emosiyalarını tanı: Hansı hissin sizə aid, hansının digərlərindən “yoluxduğunu” fərqləndirməyə çalışın.
Müsbət mühit yaradın: Pozitiv düşüncə tərzi və davranışla ətrafına sağlam emosiyalar ötürün.
Rəqəmsal təmizlik edin: Sosial mediada mənfi duyğular doğuran məzmunlardan uzaq qalın.
Empatiyanı balansda saxlayın: Başqalarının hisslərinə qapılmadan anlayış göstərmək – emosional dayanıqlığın əsas açarıdır.
Hisslər doğrudan da yoluxur, lakin bu, yalnız təhlükə deyil, həm də böyük fürsətdir. İnsanlar bir-birinə təkcə fikirləri ilə deyil, emosiyaları ilə də təsir edir.
Əgər bu görünməyən gücü şüurlu şəkildə idarə edə bilsək, həm fərdi, həm də sosial səviyyədə daha harmonik, anlayışlı və sağlam münasibətlər qura bilərik.
Xanım Aydın
