Xalyar çoxlarının bilmədiyi, amma bilənlərin çox sevdiyi çox xeyirli bir bitkidir.
Baki-baku.az bildirir ki, xalyarın elmi adı “Allium ursinum”dur. Bu bitki dünyada daha çox yabanı sarımsaq və “ayı soğanı” kimi tanınır.
Əsasən rütubətli meşələrdə bitən xalyar Azərbaycanda daha çox Qax, Zaqatala, Balakən meşələrində və həmçinin nəmli dağətəyi ərazilərdə bitir. Təxminən bir ay-ay yarım ömrü olan xalyar fevralın ortalarında artıq yetişir.
Xalyar bitkisi sarımsağın xüsusiyyətlərini özündə ehtiva edir. Amma araşdırmalar göstərir ki, bu bitki sarımsaqdan qat-qat güclüdür. Hətta ona yerli camaat “təbii antibiotik” deyirlər. Bir çox xroniki xəstəliyə qarşı güclü müalicəvi təsiri var. Yaddaşı gücləndirir, immuniteti qaldırır, xəstəliklərə qarşı orqanizmin müqavimətini artırır, həzm prosesini yaxşılaşdırır və s.
Şimal-qərb bölgəsinin sakinləri bu bitkini çox sevir, ondan əsasən iki cür yemək hazırlayırlar.
Zaqatala sakini Kərimova Öngül deyir ki, xalyardan bir isti yemək, bir də salat hazırlayırıq: “İsti yeməyi hazırlamaq üçün xalyar pörtülür, soğanla qovrulur, üstünə yumurta vurulur. Salat hazırlamaq üçünsə yenə də xalyar pörtülür, soyudulur, sonra duz, sumaq, duru yağ əlavə olunur. Hər ikisi çox dadlı və xeyirlidir”.
Yerli ağsaqqallar xalyarı ayıların sevimli qidası adlandırırlar. Deyirlər ki, ayılar qış yuxusundan oyanan kimi bu bitkini axtarırlar. Onlara güc-qüvvət verir, qışa qədər canlarını möhkəm saxlamağa kömək edir.
Son illərdə, təəssüf ki, xalyar hava şəraiti əlverişsiz olduğundan kəskin azalıb. Bu səbəbdən də artıq istixanalarda da yetişdirilir.
Əsas məsələyə gəlincə! Xalyara o bölgədə “ətdən baha xalyar” deyirlər. Hazırda təxminən qiyməti 25-30 AZN arasında dəyişir.
Xanım Aydın
