Gündəlik həyatımızın hər anında duyğular bizimlədir: sevinc, kədər, qəzəb, qorxu, həyəcan, təşviş… Bəzən onlar bizi idarə edir, bəzən isə biz onları idarə edə bilirik. Bu tarazlığı saxlamaq isə asan deyil. Burada emosional savadlılıq, yəni duyğuları anlamaq, ifadə etmək və idarə etmək bacarığı mühüm rol oynayır.
Amma emosional savadlılıq nədir və niyə bu qədər vacibdir?
Emosional savadlılıq nədir?
Emosional savadlılıq (“emotional intelligence”) insanın öz duyğularını və başqalarının duyğularını tanıya bilməsi, bu duyğulara uyğun davranması və sağlam münasibətlər qurması bacarığıdır. Bu anlayış ilk dəfə 1990-cı illərdə psixoloq Daniel Goleman tərəfindən geniş yayıldı və beş əsas komponentlə ifadə olunur:
Özünü tanımaq – Duyğularını tanımaq və anlayışla qarşılayaraq analiz etmək.
Özünü idarə etmək – Duyğuların əsiri olmadan onları tənzimləyə bilmək.
Daxili motivasiya – Özünü məqsədlərinə fokuslaya bilmək, daxili ilhamla hərəkət etmək.
Empatiya – Başqalarının hisslərini anlamaq və onlara uyğun münasibət qurmaq.
Sosial bacarıqlar – Sağlam münasibətlər qurmaq, konfliktləri idarə etmək, effektiv ünsiyyət qurmaq.
Emosional savadlılığın həyatımıza təsiri
- Şəxsi həyat keyfiyyətini artırır
Duyğularını düzgün ifadə edə bilən, stres anında soyuqqanlılığını qoruyan və özünü düzgün anlayan insan, daxili harmoniya və balansı daha asan qoruyur. Bu isə psixoloji rifahın əsas açarıdır.
- Münasibətləri möhkəmləndirir
Empati və aktiv dinləmə bacarığı münasibətləri daha sağlam və güvənli edir. Emosional savadlı insanlar qarşı tərəfi daha yaxşı anlayır, konfliktləri aqressiyasız həll edir və daha dərin əlaqələr qururlar.
- İş mühitində uğura aparır
Liderlik, komanda işi, streslə başa çıxmaq, dəyişikliklərə uyğunlaşmaq – bunlar hamısı emosional savadlılığın məhsuludur. Çox zaman peşəkar uğur təkcə texniki bilikdən yox, duyğusal zəkanın gücündən də asılıdır.
- Qərarvermə bacarığını yaxşılaşdırır
Emosiyalar bizim düşüncəmizi formalaşdırır. Onları anlamaq və tənzimləmək, daha obyektiv və sağlam qərarlar qəbul etməyə kömək edir.
Emosional savadlılıq sonradan qazanılırmı?
Bəli! Emosional savadlılıq doğuşdan gələn xüsusiyyət deyil, zamanla öyrənilə bilən bir bacarıqdır. Aşağıdakı yollarla bu bacarığı inkişaf etdirmək mümkündür:
Öz duyğularını gündəlik müşahidə etmək və yazmaq
Aktiv dinləmə vərdişi qazanmaq
Empati məşqləri etmək (məsələn, başqasının yerinə özünü qoymaq)
Streslə mübarizə yollarını öyrənmək (meditasiya, nəfəs texnikaları və s.)
Geri bildirim almağa və verməyə açıq olmaq
Duyğuların dili susmaz – Onu dinləməyi öyrənək
Duyğular – bəzən sözlərlə ifadə edilməyən, amma davranışlarımızı formalaşdıran bir dildir. Onları inkar etmək, basdırmaq və ya görməməzlikdən gəlmək sadəcə bu dili “eşitməmək” deməkdir. Halbuki emosional savadlılıq bu dili anlamaq, tərcümə etmək və onunla dostlaşmaqdır.
Bu bacarığı inkişaf etdirdikcə insan həm öz dünyasına, həm də ətrafındakı insanlara daha həssas, anlayışlı və güclü şəkildə bağlanır.
Özümüzə ən böyük hədiyyə
Emosional savadlılıq, XXI əsrdə uğurlu, sağlam və balanslı bir həyat üçün olmazsa-olmaz bacarıqlardandır. Bu, təkcə bir fərdi keyfiyyət deyil, həm də sosial və peşəkar uğurun təməlidir. Duyğularla danışmağı, onları anlamağı və düzgün idarə etməyi bacarmaq isə həm özümüzə, həm də ətrafımıza verdiyimiz ən böyük hədiyyədir.
Xanım Aydın
