Tarix, təbiət və insan taleyinin bir ahəngdə vəhdət təşkil etdiyi məkanlar var. Belə məkanlardan biri də Çilov adasıdır — Xəzərin sirli qalası, dənizçilərin, balıqçıların, hərbçilərin və neftçilərin yaddaşını qoruyub saxlayan bir guşə.
Burada Azərbaycanın ən gözəl mayaklarından biri ucalır, onun alovlu işığı bir əsrdən çoxdur ki, qaranlıqda gəmilərə yol göstərir. Eyni zamanda, burada “ləkəli” adanın qədim əfsanələri ilə sərt neft sənayesinin gündəlik həyatı yan-yana yaşayır.
Baki-baku.az xəbər verir ki, Çilov dalğalar, külək və insanların əlləri ilə yazılmış bir xronikadır. Onun keçmişi dənizdəki suiti ovu, XX əsrin əvvəllərinə qədər işləyən fransız mayak avadanlığı, Soyuq Müharibə illərində Bakını qoruyan hərbi hissə kimi epik süjetləri qoruyur.
Bu gün ada həm uşaqlar üçün məktəb, həm də dəniz və neftlə bağlı həyatlarını davam etdirən 1,5 mindən çox sakini üçün evdir. Amma mayak — Çilov tarixinin yalnız bir üzüdür. Ada sanki ikiqat həyat yaşayır: “Ronis”, “Şahilan”, “Jiloy” kimi əfsanəvi toponimlər dövrlərə və mədəniyyətlərə uyğun dəyişib.
XVIII əsrdə burada fok ovu aparılırdı, onların piyindən sabun və lamp yağı hazırlanır, dərilərindən isə neftin daşınması üçün çuval-ciblər düzəldilirdi.
Cənub burnu və Urunos adlanan bu burunlar sanki qədim dastanın misraları kimidir. 1950-ci illərdə Çilov yeni bir strateji sima qazandı: hava hücumundan müdafiə hissəsi buradan Bakı şəhərinin şərq hissəsini qoruyurdu. Bu gün həmin hərbi hissə 131 saylı məktəbə çevrilib.
Bir vaxtlar Zirə və Türkan balıqçıları yazda heyvanlarını burada otarmağa gətirirdilər. Sovet dövründə adanın əhalisi 1,6 minə çatmışdı, 2021-ci ilə qədər isə 1,7 min nəfərə yüksəlmişdir. Onların əsas məşğuliyyəti bu gün də neftlə bağlıdır — o eyni tarix davam edir, fok dərilərindən hazırlanan çuval-ciblər qara Xəzər nefti ilə əvəz olunub.
Çilov — Xəzər dənizinin yalnız xəritədə bir nöqtəsi deyil. Bu, hər daşında dənizçilərin, balıqçıların və neftçilərin xatirəsini daşıyan bir əfsanə adasıdır, mayak işığı isə keçmişlə gələcəyi birləşdirir. Burada qədim adlar və müasir sənaye, dəniz yolçuluğunun romantikası ilə sənayenin sərt reallığı qovuşur.
Bu gün Çilov Azərbaycanın yaşayan simvolu olaraq qalır — həm tarixdəki böyük dövrləri danışan, həm də indinin burada, Xəzərin küləkli kənarında yazıldığını xatırladan ada. Mayak zirvəsində əbədi alov yanmağa davam etdikcə, Çilov həm gəmilər, həm də insan yaddaşı üçün yol göstərici olacaqdır.
Hacı Cavadov
