Keçmişdə monarxları “günəş” adlandırır, təbəələr isə onların simasını tanımağa borclu sayılırdı. Amma tarixdə bir qeyri-adi istisna var — Qüds kralı Balduin IV. Onun həqiqi simasını sarayın ən yaxın adamları görmüşdü. Qalanları üçün o, maskalı hökmdar idi — ədalətli, cəsur və faciəvi şəkildə ölümə məhkum olunmuş bir kral.
Baki-baku.az sizə maskalı kral haqqında bu tarixi xatırladır.
Balduinin taleyi uşaqlıqdan sərt oldu: gənc yaşlarında onda insanı cəmiyyətdən təcrid edən bir xəstəlik — cüzam aşkarlandı.
Uşaqlığı və ölümcül diaqnoz
Balduin 1165-ci ildə kral Amori I və Aqnessa de Kurtone ailəsində doğuldu. O, atanın yeganə oğlu və sevimlisi idi: Amori oğluna şəxsən qılınc işlətməyi, ox atmağı və at sürməyi öyrədirdi.
Gələcək kral məşqlərdə aldığı zərbələrə və yıxılmalara dözür, bunu əvvəlcə cəsarət hesab edirdilər. Lakin doqquz yaşında keçirilən tibbi müayinə dəhşətli həqiqəti üzə çıxardı: ağrı hissinin olmaması cüzamın ilk əlaməti idi.
Cüzam — dərini, sinirləri və sümükləri zədələyən ağır, xroniki xəstəlikdir. Orta əsrlərdə onun müalicəsi yox idi. Cüzama tutulan insanları faktiki olaraq diri-diri dəfn edirdilər: kəfənə bükür, dualar oxuyur, başlarına kopyuşon qoyur və cəmiyyətdən uzaqlaşmağa məcbur edirdilər; boyunlarına isə “mundarın” yaxınlaşdığını bildirən zəng asılırdı.
Belə bir taleyi taxt varisini də gözləyirdi — əgər Müqəddəs Lazar ordeninin cəngavərləri müdaxilə etməsəydi. Bu orden yeganə təşkilat idi ki, cüzamlıları qəbul edirdi. Onlar xəstəliyin zənn edildiyi qədər yoluxucu olmadığını sübut edərək Balduini himayələrinə götürdülər.
Bundan sonra Balduin zədələnmiş üzünü maska ilə, bədənini isə örtülü paltarlarla gizlətməyə məcbur idi. Amma o, sarayda saxlanıldı və gələcək üçün ona bir şans verildi.
Tac, müharibə və gənc kral
Balduinə 13 yaşı tamam olanda atası öldü. Qüds krallığı sultan Səlahəddin tərəfindən daim təhdid altında olsa da, xəstəlik ona taxta çıxmağa mane olmadı.
Səlahəddin Qüdsü müsəlman aləminə qaytarmağa and içmişdi, xəstə və çox gənc kral isə güclü düşmən qarşısında dövlətini qorumağa məcbur idi.
Balduin ilk gündən göstərdi ki, xəstəlik onun iradəsini qıra bilməyib. O, nə turnirlər, nə əyləncələr, nə də ovla məşğul olurdu, həyatının hər günü krallığın müdafiəsinə həsr olunmuşdu.
Balduinin döyüşləri: Səlahəddinin belə qorxduğu oğlan
Taxta çıxandan çox keçməmiş Balduin Dəməşqi mühasirəyə aldı və Səlahəddinin ordusunu geri çəkilməyə məcbur etdi. Həlledici döyüş isə 1177-ci ildə baş verdiyi Montqisar döyüşü oldu. Qüvvələr qeyri-bərabər idi: Səlahəddinin ordusu xaçpərəstləri xeyli üstələyirdi. Amma cəmi 16 yaşı olan Balduin xəstə əlilə çətinliklə cilov tutsa da, əsgərlərin önündə gedirdi.
Xaçpərəstlər bütün səlib yürüşləri tarixinin ən parlaq qələbələrindən birini qazandılar.
Səlahəddin sonradan deyirdi:
“Bu oğlan Qüdsdə olduğu müddətcə şəhər çökməyəcək.”
Baniyas döyüşündə Balduin atdan yıxılıb demək olar ki, həlak olacaqdı, amma bundan sonra da dəfələrlə döyüş meydanına çıxdı — artıq onu çarpayıda daşıyan ən cəsur cəngavərlərin köməyi ilə. O, döyüşün mərkəzində olmağı tələb edir, əsgərləri öz nümunəsi ilə ruhlandırırdı.
Son illər və sona qədər mübarizə
1183-cü ilə gəldikdə cüzam kralın görmə qabiliyyətini tamamilə əlindən aldı, sonra isə onun yeriməsinə də imkan vermədi. O, regent kimi bacısının əri Gi de Luzinyanı təyin etdi, ümid edirdi ki, o mübarizəni davam etdirəcək.
Lakin Gi zəif idarəçi oldu.
Səlahəddin Balduinin bacısının toyunun keçirildiyi Kerak qalasını mühasirəyə alanda, regent hərəkətsiz qaldı. Onda kor və yatağa bağlı kral özü əmrlər verdi ki, onu yürüş çarpayısı ilə döyüşə aparsınlar və yenə qələbə qazandı.
Amma bu qələbə sevinc gətirmədi: Balduin anlayırdı ki, gücü tükənir və ondan sonra krallığı çətin günlər gözləyir.
O, Gi-ni hakimiyyətdən uzaqlaşdırdı və varis kimi bacısının oğlunu — Balduin V-ni elan etdi. Bundan sonra kralın səhhəti sürətlə pisləşdi və 1185-ci il martın 16-da o vəfat etdi. Cəmi 24 yaşı vardı.
Ondan sonra nə baş verdi
Balduin V məşhur əmisi kimi istedadlı deyildi. O, ehtiyatla davranır, həlledici döyüşlərdən qaçır və regent Raymond II-nin məsləhətlərinə arxalanırdı. Balduin IV-ün ölümündən cəmi iki il sonra Səlahəddin Qüdsü ələ keçirdi — və krallığın tarixi sona çatdı.
Murad Muxtarov
