Hər bir şəhərin öz görünməz əfsanələri var – saraylar və muzeylər deyil, məhz keçidlər, yollar, körpülər… Onlar keçmişi bu günümüzlə birləşdirir. Bakıxanov körpüsü də Bakının məhz belə “gizli” möcüzələrindən biridir. Onun beton tağları şəhərin sürətlə böyüdüyü, simasını və xarakterini dəyişdiyi dövrün izlərini daşıyır. Burada, bir vaxtlar köhnə avtovağzalın səsi-sorağı eşidilən, yol polisi əməkdaşlarının isə nəqliyyat xaosuna nəzarət etməyə çalışdığı yerdə, şəhərdə hərəkət axınının dəyişməsinə töhfə verən ideya doğuldu.
Baki-baku.az yazır ki, məhz bu körpünün tikintisi Bakının sovet sənaye keçmişindən müasir meqapolisə keçidinin simvoluna çevrildi – burada mühəndislik bir incəsənət sahəsinə, nəqliyyat qovşaqları isə memarlıq mənzərəsinin bir hissəsinə çevrildi.
XX əsrin ortalarında – Bakıxanov və İnşaatçılar prospektlərinin kəsişdiyi ərazidə, sonradan “Hyatt Regency” otelinin ucaldığı yerdə həyat qaynayırdı. Bu ərazidən Azərbaycanın bütün bölgələrinə avtobuslar yola düşürdü. Bakının köhnə sakinləri indiyə qədər oradakı maşınların mühərriklərinin uğultu səsini, siqnalları, çamadanlarla növbə gözləyən sərnişinlərin izdihamını xatırlayır. Ora Bakının dinamik və xaotik nöqtələrindən biri idi.
1983-cü ildə “Bakinskiy raboçiy” qəzeti həmin ərazidə “böyük dəyişikliklərin başlanmasından” yazırdı. Memar F. Sadıqov və mühəndis A. Strikovskinin rəhbərliyi ilə Bakı Dövlət Layihə İnstitutunun (“Bakqiproqor”) mütəxəssisləri Bakıda analoqu olmayan layihə hazırlamışdılar. Əsas ideya iki səviyyəli yol qovşağı idi: yuxarıda şəhər nəqliyyatı, aşağıda isə daxil olan və çıxan avtomobil axınları üçün halqavari yol. Bu, paytaxtda ilk dəfə tətbiq edilən yeni şəhərsalma fəlsəfəsi idi.
Ərazinin mürəkkəb geoloji quruluşu (sürüşkən qum və su qatları) mühəndisləri dəmir-beton svaylardan və güclü konik dayaqlardan istifadə etməyə vadar etdi. Bu da konstruksiyaya xüsusi dayanıqlıq verdi.
Sovet dövrünün bir çox iri layihələri kimi, Bakıxanov körpüsünün tikintisi də uzun illər çəkdi. İşlər beş ilə yaxın davam etdi: maliyyələşmə fasilələrlə aparılırdı, SSRİ miqyasında böhran dərinləşirdi, Azərbaycanda isə artıq Qarabağ münaqişəsinin əlamətləri görünməyə başlamışdı.
Bütün çətinliklərə baxmayaraq, mühəndislərin və fəhlələrin əzmi bəhrəsini verdi – körpünün tikintisi tamamlandı. O, təkcə mühəndislik nailiyyəti deyil, həm də Bakının hər zaman inkişaf etmək uğrunda inadkarlığının simvoluna çevrildi.
Bakıxanov körpüsü o zamanlar Qaqarin körpüsü (sonradan Cavanşir körpüsü) qədər nəhəng olmasa da, özünəməxsus cazibəsi var idi. Körpünün altında kiçik yaşıllıq ərazi salındı. Ətrafda yaşayan şəhər sakinləri orada dincəlməyi çox sevirdilər. Körpü monumental görünüşə malik idi: beton aşırımlar, qalın məhəccərlər, o dövrün memarlıq üslubuna xas “sərtlik” hissi.
Bakıxanov körpüsü şəhərin yeni estetik təfəkkürünün bir hissəsinə çevrildi – mühəndislik memarlığın davamı, funksionallıq isə gözəlliyin elementi kimi dəyərləndirildi.
Təəccüblüdür ki, Bakıxanov körpüsü nadir hallarda fotoqrafların obyektivinə tuş gəlib. Buna səbəb bəlkə də odur ki, Bakıda diqqət mərkəzində adətən saraylar, villalar, muzeylər olur. Halbuki məhz belə tikililər – körpülər, yolötürücülər, tunellər şəhərin dinamik, müasir və qürurlu xarakterini formalaşdırır.
Bu gün çox az adam xatırlayır ki, üzərindən avtomobillər və avtobuslar şütüyən, körpünün salındığı ərazidə vaxtilə köhnə avtovağzal yerləşib. Bakıxanov körpüsü Bakıya aid uzun bir dövrdə baş verən hadisələrin şahidi olub. Bu körpüdə paytaxtın keçmişi və gələcəyi iki yolun kəsişməsində bir-biri ilə görüşür.
Bəzən şəhərin tarixi təkcə mərmərdə və şüşədə əks olunmur, maşın təkərlərinin səsi və avtomobillərin işıqları ilə nəfəs alır. Bakıxanov körpüsü də diqqət tələb etməyən, lakin həyat axınını tənzimləyən həmin o tikililərdən biridir. Körpü küçələri, dövrləri və taleləri birləşdirdi. Bəlkə də Bakının həqiqi gözəlliyi elə bundadır – hətta betonun belə şəhərin ruhuna çevrilməsində.
Hacı Cavadov
