Bir bina öz dövrünün etirafına çevriləndə…
Bakı necə təəssürat yaratmağı yaxşı bilir. Onun silueti sadəcə memarlıq deyil, bu, neftin, pulun və qüsursuz zövqün yazdığı bir dövrlər simfoniyasıdır. Şərqlə modern üslubun qovşağında doğulmuş memarlıq şah əsərləri arasında xüsusi yer tutanlardan biri də tacir, xeyriyyəçi və bu gün irsi layiqincə xatırlanmayan bir şəxsiyyət – Kərbəlayi İsrafil Hacıyevin malikanəsidir.
Baki-baku.az xəbər verir ki, Cəfər Cabbarlı küçəsində yerləşən bu bina sadəcə daha bir memarlıq abidəsi deyil: bu, neft bumu dövrünün canlı izi, 1905-ci ildə Bakı Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin təsisçiləri sırasında adı çəkilən bir şəxsin yadigarıdır. Elə bu fakt onun nüfuzundan və mövqeyindən xəbər verir: Hacı Zeynalabdin Tağıyevin müavini, şəhər dumasının üzvü, gəmi sahibi və nefti Volqa boyunca daşıyan sahibkar.
Amma ən başlıcası, bu evdir. 1910–1912-ci illərdə fransız memar İosif Ploşko tərəfindən layihələndirilmiş Kərbəlayi İsrafilin malikanəsi Bakının modern üslubunun zirvəsidir. Dinamik, asimmetrik fasad, qülləvari başlıqlar, ikimərtəbəli tağlar, daş üzərində oyulmuş naxış və oymalar, sanki bina tikilməyib, musiqi akordundan yonulub.
Detallar sənətin dili ilə danışır: tavanda oymalar, soba sistemləri, vitrajlar, tavanlar və otaqdan otağa dəyişən parket döşəmələr bu malikanəni eksponatsız muzeyə çevirir. Çünki elə binanın özü eksponatdır.
Bu bina sübut edir ki, memarlıq sadəcə rahatlıq və ya nüfuz deyil, gələcəklə dialoqdur. O, gələcək nəsillərlə forma, üslub və işıq dili ilə danışır.
Təəssüf ki, bu səs get-gedə zəifləyir: malikanə təcili bərpaya ehtiyac duyur. Əks halda, Bakı təkcə gözəl bir binanı deyil, öz mədəni DNT-sinin bir hissəsini itirə bilər.
Bu sadəcə bir ev deyil. Bu, daşda donmuş Bakıdır. Onun arzuları. Onun üslubu. Onun tarixi. Əgər şəhərin böyük hekayələr danışmağa davam etməsini istəyiriksə, o kömək üçün pıçıltı ilə səslənəndə biz onu eşitməliyik.
Hacı Cavadov
