Bakı – Xəzərin sahilində yerləşən, qədim tarixi, müasir siması və unikal təbiəti ilə seçilən bir şəhərdir. Bu şəhərin təbiət mənzərəsində seçilən ağaclardan biri də çinar ağacıdır. Bakı küçələrində, parklarında, həyətlərində, bağlarında rast gəldiyimiz çinar ağacları təkcə yaşıllaşma elementi deyil, həm də şəhərin mədəni və mənəvi yaddaşının bir hissəsidir.
Çinar – qədimdən gələn əzəmət
Çinar (Platanus orientalis) qədim Şərq mədəniyyətində müqəddəs sayılan, uzunömürlü və möhtəşəm ağaclardan biridir. Onun adı türkcədə “böyük” və “əzəmətli” mənasını verir. Yüz illərlə yaşayan bu ağaclar həm dayanıqlılığı, həm də gölgəverici xüsusiyyətləri ilə tanınır.
Azərbaycanın bir çox bölgəsində, xüsusilə də dağlıq ərazilərdə çinarlar təbii şəkildə yayılıb. Lakin Bakı kimi küləkli, yarımsəhra iqliminin hökm sürdüyü şəhərdə onların yaşaması və çoxalması təsadüfi deyil – bu, insan əlinin və mədəniyyətin nəticəsidir.
Bakı çinarları: şəhər memarlığı ilə təbiətin vəhdəti
Bakı şəhərinin planlaşdırılmasında yaşıllıq zolaqları böyük əhəmiyyət kəsb edib. XX əsrin əvvəllərindən başlayaraq şəhərdə çinar ağaclarının əkilməsi sürətlənib. Sovet dövründə isə çinarlar artıq şəhərsalma və estetik dizaynın ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdi.
Nizami küçəsi, Səbail rayonu, İçərişəhər ətrafı və bir çox digər mərkəzi bölgələrdə çinarların yaratdığı təbii kölgə istidən qorunmağın ən təbii və zərif yoludur. Bu ağaclar həm də hava keyfiyyətini yaxşılaşdırır, tozun qarşısını alır və şəhərin ekosistemini tarazlayır.
Çinar ağacı – mədəniyyətin və poeziyanın simvolu
Azərbaycan ədəbiyyatında və incəsənətində də çinar ağacına xüsusi yer ayrılıb. O, tez-tez möhtəşəmlik, səbir, uzunömürlülük və kök salmaq kimi simvollarla əlaqələndirilir. Çinarın kölgəsində yazılmış şeirlər, çəkilmiş tablolar, çəkilmiş filmlər var.
Məmməd Arazdan tutmuş Bəxtiyar Vahabzadəyə qədər bir çox tanınmış şairlərimiz çinarı xalqla, vətənlə, tarixlə eyniləşdiriblər.
Çinarın qorunması – Bakı üçün strateji məsələ
Bakı kimi sürətlə böyüyən və inkişaf edən bir metropol üçün yaşıllığın qorunması həyati əhəmiyyət daşıyır. Təəssüf ki, son illərdə bəzi ərazilərdə çinarların kəsilməsi və ya baxımsız qalması müşahidə olunur. Halbuki bu ağaclar şəhərin canlı mirasıdır və onların mühafizəsi gələcək nəsillər üçün həm ekoloji, həm də estetik baxımdan vacibdir.
Tarixin nəfəsi – Bakı çinarları
Bakı çinarları – bu şəhərin tarixi nəfəsi, sərin kölgəsi, estetik gözəlliyi və təbiətlə iç-içə var olma arzusu deməkdir. Onlar şəhəri gözəlləşdirən, havanı oksigenləşdirən ağac olmaqla yanaşı, şəhərin yaddaşı, xalqın ruhu və gələcəyə daşıdığı mesajdır.
Onların qorunması, təkcə bir yaşıllıq elementini saxlamaq deyil, həm də Bakının öz ruhunu qorumaq deməkdir.
Xanım Aydın
