Azərbaycanın kulinariya mədəniyyəti təkcə dadla deyil, həm də ruhla yoğrulmuşdur. Hər bir yemək yalnız ləzzət deyil, həm də bir ritual, xatirə və ya duyğunun ifadəsidir. Yas mərasimlərində süfrəyə düzülən Bakı halvası da belə nümunələrdəndir, o, ehsan süfrəsinin səssiz, amma mənalı bir hissəsidir.

Tarixi və mənəvi mənası

Bakı halvası – ehsan süfrəsində verilən ənənəvi, sadə və ağırbaşlı bir şirniyyatdır. Onun tərkibindəki sadəlik – un, yağ və şəkər – ehsan mərasiminin məqsədinə uyğun olaraq təmtəraqsız, səmimi və saf niyyəti əks etdirir. Bu halva min illərlə formalaşmış ehsan mədəniyyətinin bir hissəsidir. Azərbaycan xalqı üçün ölənlərin ruhuna ehsan vermək yalnız dini yox, həm də mənəvi və ictimai bir məsuliyyətdir. Bu baxımdan halva həm duanın, həm xatirənin, həm də paylaşımın daşıyıcısıdır.

Adət və ənənədə halvanın rolu

Yas süfrələrində halvanın verilməsi rəhmətə gedən şəxsin ruhuna dua edilməsini, onun üçün xeyir iş görülməsini simvolizə edir. Bəzi bölgələrdə deyilir ki, “halva ölmüşün ruhuna çatır”. Halva bəzən süfrəyə gətirilib ortada paylanmadan öncə dua edilir, sonra ehsan iştirakçılarına təqdim olunur. Əksər hallarda halva sadə üsulla bişirilir – bu, həm səmimiyyətin, həm də israfdan qaçınmanın göstəricisidir. Ənənəvi olaraq bu halva tünd rəngli, qoyu konsistensiyalı və qəlib formasında hazırlanır.

Bakı halvasının resepi

Ərzaqlar:
400 qr əla növ buğda unu
200 qr ərinmiş yağ
200 qr şəkər tozu

Hazırlanma qaydası:
Tavada qızdırılmış yağa un əlavə edib, qızılı rəng alana qədər qovurun. Sonra ona şəkər şərbəti qatıb, fasilə vermədən qarışdıraraq qızdırın. Halva dayaz desert boşqaba qoyulur, üstünə naxış vurulur. Bəzən halvanı lavaşa bükürlər.
Nuş olsun!

Azərbaycan xalqının yaddaşında Bakı halvası
Halvanın süfrədə varlığı qayğı, xatirə və hörmətin təcəssümüdür. Bir çox ailədə halvanın hazırlanması xüsusi niyyətlə, dua ilə, bəzən susaraq yerinə yetirilir. Çünki bu, eyni zamanda ruhani bir prosesdir.

Halva yas mərasimindən sonra qonşulara, qohumlara paylanır. Bəzən “halvanı evə aparmaq bərəkət gətirər” deyilir. Bu, həm də xatirənin bölüşülməsi, ağrının paylaşılması mənasını daşıyır.
Azərbaycan xalqının yaddaş mədəniyyətində, rəhmət və xeyir-dua ənənəsində xüsusi yer tutur. Onun hər qaşığında bir dua, hər tikəsində bir hörmət gizlidir. Bu səbəbdən, halva həm ölümün qarşısında sükutun, həm də insanlığın əbədiliyinə inamın simvoludur.

Xanım Aydın