Gün ərzində özümüzü yorğun, stressli və enerjisiz hiss etdikdə, çox vaxt səbəbi yuxusuzluqda və ya iş rejimində axtarırıq. Lakin bu əlamətlər bəzən orqanizmdə B qrupu vitaminlərinin çatışmazlığı ilə əlaqədar olur. Bu vitaminlər enerjidən tutmuş sinir sisteminin işləməsinə, dəri və saç sağlamlığından tutmuş yaddaş və əhvalın tənzimlənməsinə qədər çoxsaylı funksiyaları yerinə yetirirlər. Bəs B vitaminləri nədir, hansı növləri var və orqanizmimiz üçün nə qədər əhəmiyyətlidir? Gəlin bu suallara cavab axtaraq.

B vitaminləri qrupu nədir?

B vitaminləri – suda həll olunan, yəni bədəndə ehtiyatda saxlanılmayan və gündəlik qida ilə qəbul edilməli olan həyati vacib maddələrdir. Onlar bədəndə baş verən enerji mübadiləsi proseslərinin əsas tənzimləyiciləridir. Ümumilikdə B qrupu 8 əsas vitamin növünü əhatə edir və hər birinin spesifik funksiyası vardır.

B vitaminlərinin növləri və funksiyaları

B1 vitamini (tiamin):
Karbohidrat mübadiləsində iştirak edir, sinir sisteminin normal fəaliyyətini dəstəkləyir. Əsəbilik, əzələ zəifliyi və yaddaş problemləri zamanı bu vitaminin əhəmiyyəti artır.

B2 vitamini (riboflavin):
Hüceyrə səviyyəsində enerji hasilatında rol oynayır. Dərinin, saçların və gözlərin sağlamlığını qoruyur.

B3 vitamini (niasin):
Qan dövranının yaxşılaşdırılmasına, xolesterin səviyyəsinin tənzimlənməsinə və maddələr mübadiləsinə kömək edir. Həmçinin dəri sağlamlığına müsbət təsir göstərir.

B5 vitamini (pantoten turşusu):
Hormonların sintezində və yağların parçalanmasında iştirak edir. Yorğunluğun azaldılmasına kömək edir.

B6 vitamini (piridoksin):
Zülal mübadiləsində mühüm rol oynayır, immun sistemini və sinir fəaliyyətini dəstəkləyir. Həmçinin serotonin (xoşbəxtlik hormonu) sintezi ilə əlaqəlidir.

B7 vitamini (biotin):
Xüsusilə saç, dəri və dırnaq sağlamlığı üçün tanınır. Karbohidrat, yağ və zülal mübadiləsində iştirak edir.

B9 vitamini (fol turşusu):
Hüceyrə bölünməsi və böyüməsində vacibdir. Hamiləlik zamanı dölün sinir sisteminin inkişafı üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

B12 vitamini (kobalamin):
Qan hüceyrələrinin istehsalı və sinir sisteminin qorunması üçün əsas vitamindir. Həmçinin yaddaş və diqqətə dəstək verir.

B vitaminlərinin təbii mənbələri

B vitaminləri əsasən aşağıdakı qidalarda bol şəkildə tapılır:

Ət və quş əti, xüsusilə mal qaraciyəri – B12 və B3 üçün zəngin mənbədir

Balıq və yumurta – B12 və B7 vitaminləri ilə zəngindir

Süd və süd məhsulları – B2 və B12 vitaminləri üçün faydalıdır

Tam taxıl məhsulları (yulaf, qara çörək, kəpək) – B1, B3 və B6 vitamini üçün

Yarpaqlı yaşıl tərəvəzlər (ispanaq, kələm, brokkoli) – fol turşusu üçün

Paxlalılar (noxud, lobya, mərci) – B1, B6 və B9 vitaminlərinin təbii mənbəyidir

Qoz, fındıq və toxumlar – B7 və B6 vitaminləri ilə zəngindir

Meyvələr, xüsusilə banan və avokado – bir çox B vitaminlərini ehtiva edir

Qeyd: B12 vitamini yalnız heyvani mənşəli qidalarda mövcuddur. Bu səbəbdən vegeterian və veganlar bu vitamini mütləq əlavə şəkildə qəbul etməlidirlər.

B vitaminlərinin çatışmazlığı: əlamətlər və risklər

B vitaminlərinin orqanizmdə azlığı müxtəlif sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Çatışmazlıq zamanı müşahidə edilən əsas əlamətlər bunlardır:

Yorğunluq və enerjisizlik

Əsəbilik, depressiya, yuxusuzluq

Yaddaş zəifliyi və diqqət pozğunluğu

Dəri səpgiləri, dodaq və ağız kənarında çatlar

Saç tökülməsi və dırnaq qırılması

Qan azlığı (anemiya)

Hamiləlikdə dölün sinir sistemində qüsurlar

Xüsusilə B12 və fol turşusu çatışmazlığı ciddi nevroloji pozğunluqlara və anemiyaya səbəb ola bilər.

Əlavə vitamin qəbuluna ehtiyac varmı?

Balanslı və müxtəlif qidalarla zəngin qidalanan insan üçün gündəlik B vitamin tələbatını təbii yolla qarşılamaq mümkündür. Lakin bəzi insanlar üçün əlavə vitaminlər vacib ola bilər:

Hamilə qadınlar (xüsusilə fol turşusu və B6)

Vegan və vegeterianlar (B12 mütləq əlavə olaraq qəbul edilməlidir)

Alkoqol asılılığı olan şəxslər

Yaşlı insanlar

Qastrointestinal xəstəlikləri olanlar (mədə-bağırsaq sistemində sorulma pozulduqda)

Uzunmüddətli antibiotik və dərman qəbulu zamanı

Lakin əlavə B vitamini qəbulundan əvvəl həkim və ya dietoloqla məsləhətləşmək vacibdir. Çünki bəzi vitaminlərin (xüsusilə B6-nın) yüksək dozada qəbulu sinir sistemi üçün zərərli ola bilər.

B vitaminləri insan orqanizmi üçün vacib olan və bir çox həyati funksiyanı tənzimləyən maddələrdir. Onlar enerjinin hasil olunmasından tutmuş əhval-ruhiyyənin qorunmasına, immun sistemindən tutmuş dəri və saç sağlamlığına qədər geniş sahələrdə fəaliyyət göstərir. Gündəlik rasionda bu vitaminləri təmin edən təbii qidalara yer vermək, həm fiziki, həm də zehni sağlamlığın qorunması üçün mühüm şərtdir. Zəruri hallarda isə həkim nəzarəti ilə vitamin əlavələrinin istifadəsi mümkündür.