Torpaq altında görünməyən bir şəbəkə mövcuddur. Milyonlarla kilometr uzunluğunda incə göbələk lifləri meşənin ürəyi kimi işləyir.
Baki-baku.az xəbər verir ki, bu liflər, yəni yeraltı göbələk sistemi olan mikorizal şəbəkə ağacları bir-birinə bağlayır və onların həyatını koordinasiya edir. Sadəcə kökləri birləşdirməkdən ibarət deyillər. Onlar qidaları paylayır, su və mineral ehtiyatlarını tarazlaşdırır, hətta bəzi hallarda xəstə ağaclardan zəhərli maddələri uzaqlaşdıraraq sağlam bitkiləri qoruyurlar.
Alimlər bu görünməz şəbəkəni “meşənin beyni” adlandırırlar. Çünki göbələklər təkcə passiv bir əlaqə rolunda deyil, həm də ekosistemdə strateji qərarlar verən, meşənin tarazlığını qoruyan bir sistem kimi fəaliyyət göstərirlər. Misal üçün, günəş işığı az olan bir ağac, lazımi enerjini qonşu ağaclardan və göbələklərdən ala bilir. Bu, meşənin kollektiv həyatının bir nümunəsidir.
Araşdırmalar göstərir ki, göbələklər hətta ağaclar arasında “informasiya mübadiləsi” də yaradır. Onlar kimdə hansı xəstəlik və ya stress olduğunu paylaşır, və ətrafdakı ağaclar buna uyğun müdafiə mexanizmləri inkişaf etdirir. Bu cür davranışlar elm adamlarını heyrətə gətirir.
Göbələklərin rolu yalnız qida və müdafiə ilə məhdudlaşmır. Onlar torpağın strukturunu dəyişir, üzvi maddələrin parçalanmasını sürətləndirir və suyun torpaqdan hərəkətini tənzimləyirlər. Beləcə, meşə təkcə bitkilərin toplumu deyil, bir canlı orqanizm kimi fəaliyyət göstərir. Hər bir ağac, hər bir göbələk lifinin bir hissəsi, meşənin həyatını qoruyan bir hüceyrə kimidir.
Son illərdəki tədqiqatlar göstərir ki, bu “gizli beyin” insan müdaxiləsinə qarşı olduqca həssasdır. Meşələrin kəsilməsi və torpaq qatının pozulması göbələk şəbəkəsini dağıdır, nəticədə ağaclar arasında qida paylaşımı azalır, xəstəliklər sürətlə yayılır və ekosistem tarazlığı pozulur. Bu, göbələklərin meşədəki rolunun nə qədər həyati olduğunu bir daha sübut edir.
Nəticə etibarilə, göbələklər yalnız torpaqda yaşayan kiçik orqanizmlər deyil, onlar meşənin strateji planlayıcıları, ekologiyanın görünməyən mühəndisləri, canlıların bir-biri ilə əlaqəsini təmin edən “ağıllı sistem”in əsas elementləridir. Bu şəbəkəni anlamaq, yalnız bioloji maraq üçün deyil, həm də ekosistemi qorumaq və meşələrimizi gələcək nəsillər üçün yaşatmaq baxımından kritik əhəmiyyət daşıyır.
