Xəzər sahilində yerləşən Mərdəkanda XX əsrin ilk yarısında elə bir kurort yaranmışdı ki, o, yalnız təbii gözəlliyi ilə deyil, həm də qeyri-adi müalicə üsulu olan isti dəniz qumu ilə heyrətləndirirdi.
1920-ci ildə Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Abşeronun bütün kurort əraziləri tez bir zamanda “dövlətin ixtiyarına” alındı və tam gücü ilə çalışan sağlamlıq ocaqlarına çevrildi.
Baki-baku.az-ın məlumatına görə, məhz Mərdəkanda Azərbaycan SSR-in kurort müəssisələrinin ən çox çarpayı sayı cəmləşmişdi və demək olar ki, SSRİ-nin bütün guşələrində yaşayanlar Mərdəkana istirahətə gəlirdilər.
Xüsusi populyarlıq qazanan prosedurlardan biri qədim dövrlərdən məlum olan – gün şüaları altında isinmiş qum vannaları idi. İyul ayının günəşli günlərində 60–65 °C-yə qədər qızan xırda dəniz qumu 10 santimetr dərinlikdə 25–40 °C arasında istiliyik saxlayırdı. Prosedur üçün qum 40–45 °C optimal temperatura qədər qarışdırılır, sonra pasiyent yumşaq, isti quma basdırılır, ürək nahiyəsi açıq saxlanılır, başı günəş şüalarından qorunur və sərinlik üçün alına nəm parça qoyulurdu.
Bu üsulun terapevtik təsiri çoxşaxəli idi: qum bədəni bərabər şəkildə isidir, qan dövranını yaxşılaşdırır, tərləməni artırır, oynaq və əzələ ağrılarını azaldır, iltihabi proseslərin fəsadlarının sorulmasına kömək edirdi. Üstəlik, qum vannaları palçıq vannalarına nisbətən orqanizm tərəfindən daha asan qəbul olunurdu və demək olar ki, ürək-damar sistemində kəskin reaksiyalara səbəb olmurdu, bu da həmin proseduru ürək-damar xəstəlikləri olan xəstələr üçün də yararlı edirdi.
Qum vannalarının təyin olunduğu xəstəliklərə xroniki artrit, radikulit, nevrit, sümük və vətər zədələrinin fəsadları, miozit və nevralgiya daxil idi. İlk seansın müddəti cəmi 5–10 dəqiqə əhatə edirdi, lakin hər dəfə bu vaxt artırılaraq müəyyən dövrdən sonra 30–40 dəqiqəyə çatdırılırdı. Vannadan sonra isti duş, bəzən dənizdə çimmək, isti çay və tibb bacısının nəzarəti altında mütləq istirahət təyin olunurdu.
Yerli əhali də qumun şəfa qüvvəsindən yararlanırdı – dənizlə kənd arasında yerləşən bağlarda və qumluqlarda “ev kurortları” qurur, isti yay saatlarında ağrıyan oynaqlarını və əzələlərini qızdırırdılar. Mərdəkan sahillərində olan qum heyrətamiz dərəcədə təmiz və yumşaq idi, dərini cızmır, tərkibində qarışıq maddələr olmurdu ki, bu da orqanizmə infeksiya düşmə riskini aradan qaldırırdı.
Mərdəkan, təbiət və tibbin necə əl-ələ verə biləcəyinin rəmzinə çevrilmişdi: dəniz, günəş və qum pulsuz və effektiv “terapevtik kokteyl”ə dönürdü. SSRİ-nin müxtəlif guşələrindən minlərlə insan üçün həmin kurort, insan sağlamlığın Xəzərin qızıl qumunun istiliyinin köməyi ilə bərpa olunduğu yerə çevrilmişdi.
Bu gün Mərdəkan qum vannaları haqqında çox az adam xatırlayır, halbuki bir zamanlar insanlar bura əzələlərinə güc, oynaqlarına yüngüllük, ruhuna gümrahlıq qazanmaq ümidi ilə gəlirdilər. Bu kurort canlı sübut idi ki, təbiət bəzən mürəkkəb tibbi üsullar qədər müalicə edə bilir. Ola bilsin ki, bir gün günəş şüalarının müalicə etdiyi “əczaxanaya” maraq yenidən qayıdacaq – o zaman Mərdəkan qumu yenə də dünyanın dörd bir yanında yaşayan insanlar tərəfindən axtarılan həmin o qızıl dərmana çevriləcək.
Hacı Cavadov
