İnanılmaz görünsə də, bizə adi gələn “məktəb” sözünün kökləri bəşəriyyətin dövlət idarəçiliyini öyrənməyə, ticarət aparmağa və tarixini yazıya almağa yeni başladığı bir dövrə bağlanır.
Baki-baku.az-ın verdiyi məlumata görə, ümumtəhsil ideyası ilk dəfə Nil sahillərində meydana gəlib. Qədim Misirdə gələcək katiblər və məmurlar üçün xüsusi bilik mərkəzləri – “Katib Məktəbləri” yaradılırdı.
Bəşəriyyət tarixində ilk məktəb nə sənətkarların, nə də əkinçilərin övladları üçün nəzərdə tutulmuşdu. O, yalnız fironun aparatına xidmət edəcək şəxslər üçün idi – onlar vergi qeydlərini aparır, dövlət hesabatları tərtib edir, diplomatik yazışmalarla məşğul olurdu. Burada hakimiyyət və bilik o qədər sıx bağlı idi ki, savadlılıq insanı cəmiyyətin ali dairələrinə aparan bir növ “keçid bileti” sayılırdı.
Təsadüfi deyil ki, təhsilin beşiyi məhz Misir oldu. Buradakı məktəblər məbədlər və saraylarla sıx bağlı idi, təhsil isə kahinlərin və məmurların himayəsi altında demək olar ki, müqəddəs bir rituallığa çevrilirdi. Şagird yalnız yazıb-oxumağı öyrənmirdi – o, bütöv bir sivilizasiyanın yaddaşını qoruyan ənənəyə qoşulurdu.
Tədris proqramı kifayət qədər zəngin idi: ieroqlifik yazı, riyaziyyat, coğrafiyanın əsasları, ritorika, idarəetmə bacarıqları. Katib təkcə savadlı deyil, həm də üslub ustası olmalı idi. Məşhur fənlərdən biri “məktub yazmaq sənəti” idi – çünki fikri diplomatik şəkildə ifadə etmək bacarığından bəzən müqavilələrin və ittifaqların taleyi asılı olurdu.
Müasir dövrədək gəlib çatan papiruslar bu ilk məktəbin nəfəsini duymağa imkan verir. Onlarda şagirdlərin mürəkkəb işarələri işləməsi, həm də müəllimlərin sərt qeydləri görünür: “Tənbəllik – biliklərin düşmənidir!”, “Səylə çalışsan, digərlərindən üstün olarsan”. Bu, bəşəriyyət tarixində ilk ev tapşırıqları, ilk “səhifə kənarı qeydlər” və ilk imtahanlar idi.
