Son illərdə dünyada temperatur rekordlar qırır, hava hər il daha isti olur. İqlim dəyişikliyi təkcə ətraf mühitə deyil, birbaşa insan orqanizminə də ciddi təsir göstərir. Ən son tədqiqatlar isə göstərir ki, anormal dərəcədə isti hava şəraiti insanın bioloji yaşını artırır, yəni bizi daha tez qocaldır.
Alimlərin apardığı genişmiqyaslı araşdırma sübut edib ki, hava temperaturunun yüksəlməsi təkcə narahatlıq və istilik vurması ilə kifayətlənmir, eyni zamanda bədənin qocalma sürətinə birbaşa təsir edir.
İsti havalar siqaret qədər zərərlidir
Araşdırmanın müəllifləri bildirirlər ki, istiyə uzunmüddətli məruz qalmaq siqaret çəkmək, alkoqol istifadəsi, qeyri-sağlam qidalanma və fiziki hərəkətsizlik qədər zərərli təsirə malikdir. Bu, iqlim dəyişikliyinin insanların yalnız rifahına deyil, genetik səviyyədə sağlamlığına da ciddi mənfi təsir göstərdiyini ortaya qoyur.
25 mindən çox insanın sağlamlığı analiz edilib
Tədqiqat çərçivəsində 25 000-dən çox insanın bioloji yaşı tibbi testlər və laborator analizlər əsasında təyin edilib. Araşdırma göstərib ki, ən kritik faktor sadəcə havanın isti olması deyil, anormal istilərin nə qədər davam etməsidir. Məlum olub ki, uzun müddət davam edən yüksək temperatur şəraitində yaşayan insanlarda qocalma prosesləri daha sürətlə gedir, hüceyrələrin yenilənməsi zəifləyir və bədən “öz yaşından daha yaşlı” kimi davranmağa başlayır.
Bioloji yaş nədir və niyə vacibdir?
Burada söhbət insanın təqvim yaşı, yəni doğulduğu gündən keçən müddətdən yox, bioloji yaşından gedir. Bioloji yaş insanın hüceyrə səviyyəsində nə qədər “gənc” və ya “qoca” olduğunu göstərən göstəricidir. Yəni əgər iki nəfər eyni gündə doğulubsa, lakin biri sağlam həyat tərzi sürür, digəri isə istiyə, stressə və zərərli vərdişlərə daha çox məruz qalırsa, onların bioloji yaşı fərqli ola bilər. Yeni tədqiqat göstərir ki, istilik bu fərqi artıran əsas amillərdən biridir.
İqlim dəyişikliyi artıq bədənimizə toxunur
Alimlər bu nəticələrin iqlim dəyişikliyinin fiziki və bioloji fəsadlarını bir daha ortaya qoyduğunu deyirlər. İsti hava dalğaları artıq geosiyasi və iqtisadi problem olmaqla yanaşı, sağlamlıq üçün də təcili təhlükədir. Hazırda dünyanın bir çox ölkəsində istilər normanı aşır və bu vəziyyət xüsusilə yaşlılar, xroniki xəstəlikləri olanlar və aşağı gəlirli icmalar üçün həyati risk yaradır.
Bəs biz nə edə bilərik?
Əgər istiliklə qocalma arasında birbaşa əlaqə varsa, bu zaman preventiv tədbirlərin görülməsi vacibdir. Mütəxəssislər aşağıdakı tövsiyələri verir:
Yay aylarında kölgəli, sərin yerlərdə qalmaq,
Bol su içmək,
Həddindən artıq istidə açıq havada fiziki fəaliyyətdən çəkinmək,
Evdə ventilyasiya və kondisioner sistemlərindən istifadə etmək,
Xüsusilə uşaqlar və yaşlıların vəziyyətini daha yaxından izləmək.
İstilik yalnız hava deyil, sağlamlıq problemidir
İndiyə qədər isti havalarla bağlı əsas narahatlıqlar susayaraq narahat olmaq, yuxu rejiminin pozulması və istilik vurması kimi qəbul olunurdu. Lakin son elmi dəlillər sübut edir ki, isti hava təkcə əhvalı yox, insanın genetik səviyyədə yaşlanmasını sürətləndirə bilər. Bu isə iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin təkcə təbiəti qorumaq üçün deyil, öz sağlamlığımız və həyat keyfiyyətimiz üçün də həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərir.
