Xərə-Zirə — Yer kürəsinin keçmişi haqqında təsəvvürləri dəyişə biləcək sirri qoruyan bir adadır…
Azərbaycanın cənub-şərq sahilində, Bakının cəmi bir neçə kilometrliyində yerləşən kiçik bir ada var — Xərə-Zirə, yerli sakinlər onu daha çox Bulla adı ilə tanıyır.
Yuxarıdan baxdıqda, o, Xəzər dənizində oval formalı bir ləkəyə bənzəyir — uzunluğu 2,5 km, eni isə 2,6 km-dir. Cənub-qərbində dar bir çıxıntısı var ki, bu da iki kiçik körfəz yaradır. Amma əsas sensasiya onun sahillərində deyil, torpağının altında gizlənir.
1970-ci illərdə geoloq Konstantin Məmmədov elmi dünyanı çaşqınlığa salan bir kəşf etdi. O, ekvator xətti boyunca dərin və tam düz bir kəsiklə iki yerə bölünmüş 21 mükəmməl kürəvi obyekt aşkar etdi. Diametri, forması, quruluşu — hər biri o qədər dəqiq idi ki, sanki yüksək dəqiqlikli bir cihazla hazırlanmışdılar.
Bu artefaktların təbiətini anlamaq üçün onlardan bir neçəsi kəsildi. Nəticələr heyrətləndirici idi: əsas hissə alüminiumdan, təqribən 20%-dən az hissə isə sirli maqnetit hissəciklərindən ibarət monolit bir ərintidən ibarət idi. Belə mürəkkəb tərkib onların təbii yolla yaranmasını tamamilə mümkünsüz edirdi. Meteoritləri öyrənən alimlər dərhal Zalsburq meteoritini xatırladılar — orada da eyni dəqiqliklə kəsilmiş strukturlar aşkarlanmışdı.
Bulla — vulkanik xarakterli bir adadır. O, 1857, 1940 və 1963-cü illərdə püskürmələr baş vermiş nəhəng bir kraterdən ibarətdir. Bu gün də onun şimal-şərq hissəsində palçıq vulkanının aktivliyi müşahidə olunur — yerin altından sopka palçığı və təbii qaz çıxır. Yaxınlıqda yerləşən neft-qaz yataqları bu bölgəyə həm sənaye, həm də elmi baxımdan böyük əhəmiyyət qazandırır.
Bu gün, Məmmədovun tapıntısından onilliklər sonra belə, Bulla adası öz sirlərini qoruyan susqun bir keşikçi olaraq qalır. Xəzərin küləyi əfsanələr pıçıldayır, dalğalar isə bir zamanlar təbiət qanunlarına zidd olan kürələrin tapıldığı sahilləri yuyur. Bəlkə də onlar qədim sivilizasiyaların açarıdır? Yaxud Yerə kənardan gəlmişlərin izi? Bir şey dəqiqdir: cavablar tapılana qədər Bulla adası tədqiqatçıların marağını çəkməyə və təxəyyülləri oyatmağa davam edəcək.
Hacı Cavadov
