Dünya dövlətlərinin bəzi hərəkətləri var ki, onları başa düşmək qəlizdir. Bəzən nəinki başa düşmək, heç başa düşməyə çalışmaq da mümkün deyil. Əlbəttə, biz çox vaxt belə anlaşılmaz, səbəbsiz davranışları ölkəmizlə yaxından-uzaqdan heç bir bağlılığı olmayan dövlətlərdən görmüşük. Belə hallara əhəmiyyətsiz yanaşmış, hərdən “uşaqdır, başa düşməyib, böyüyəndə biləcək” deyiminə güc vermişik. İndi durum bir qədər fərqlidir.
Hər halda nə Ukrayna, nə Moldova, nə də yaxın qonşumuz Gürcüstan “uşaqdır”. Hesab edirik ki, hər birinin, kifayət qədər təcrübəsi var. Ən əsası isə keçdikləri yola bələdik. Məsələn, Moldova. Ölkə hələ də separatizmdən əziyyət çəkir. Məlum olduğu kimi, tanınmamış “Dnestryanı respublika” var ki, onun mövcudluğu Moldovanın suverenliyi üçün açıq təhdiddir. Əsasən şərab ixracından dolanan ölkənin, hələlik, bu problemi aradan qaldırmaq üçün hansısa potensialının olduğunu demək mümkünsüzdür. Bəli, bu yerdə Moldovanı bürümüş demokratiya eyforiyasının da köməyə gələcəyini söyləmək mümkün deyil.
Gürcüstan barədə söz açacağıq, amma onun təcrübəsi göstərdi ki, dünyanın demokrat kimi qəbul etdiyi eks prezident Mixeil Saakaşvilinin bu məfhuma güvənərək həyata keçirdiyi kurs Rusiya qoşunlarının paytaxt Tbilisinin on kilomertliyinədək çatması reallığını doğurdu. “Demokratlar” gürcülərin halına zarımaqdan başqa heç nəyə yaramadılar. Çox təəssüf ki, acı reallıq budur.
Əlqərəz, Moldovaya nəzərən də ölkənin Qərbyönümlü siyasət xəttinin oradakı separatçılığı aradan qaldırmaq baxımından güclü olacağını bildirmək olmur. Hər bir halda Azərbaycan həmişə Moldovanın ərazi bütövlüyünü tanıyıb və dəstəkləyib. Yenə də eyni mövqedədir. Ölkəmiz üçün “Dnestryanı respublika” adlı qurum yalnız və yalnız qondarmadır. Belə olan halda...
Keçək Ukraynaya. Bəribaşdan deyək ki, Azərbaycan Ukraynanın da ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə dəstəkləyir. Əlbəttə, bu zaman biz qlobal siyasətin ayrı-ayrı seqmentlərini incələyib fikir yürütmək, ölkənin hazırkı iqtidarının beynəlxalq miqyasda apardığı siyasətin yanlış kimi qiymətləndirilməkdə olan tərəflərinə varmaq niyyətindən uzağıq. Məsələyə prinsipial yanaşırıq. Yanaşmamız isə budur ki, Ukrayna ərazisində də qondarma və separatçı mahiyyət daşıyan, özünü dövlət kimi qələmə verən birləşmələr olmamalıdır. Daha dəqiq desək, ölkənin ərazi bütövlüyü və suverenliyi toxunulmazdır.
Üstəlik, Azərbaycanın Rusiya-Ukrayna müharibəsindən əziyyət çəkən ikinciyə humanitar yardımları da vurğulanmalıdır. Əlbəttə, insafən Ukraynanın İkinci Qarabağ müharibəsindəki mənəvi dəstəyini də unutmuruq və unutmarıq da. Ancaq...
İndi isə uzaqdan yaxına keçək. Yəni, Gürcüstan barədə danışaq. Az əvvəl Rusiya tanklarının Tbilisinin həndəvərinə gəlməsindən söz açdıq. Məlum olduğu kimi, 2008-ci ildə yaşanmış bu hadisə işğalçılıq idi. Onun hansı zəmində meydana çıxmasından da danışdıq. Əlbəttə, sözümüz elə anlaşılmamalıdır ki, o zamankı Prezident M.Saakaşvili nəyisə düz etməmişdi. Yenə də mövcud xüsusdakı beynəlxalq miqyaslı mülahizələrin təfərrüatlarına varmaq kimi məqsədimiz yoxdur.
Əlahəzrət fakt budur ki, hazırda Gürcüstan da separatizmdən əziyyət çəkir. Söhbət Cənubi Osetiya və Abxaziya problemindən gedir. Bu problemlərin qalması ölkənin torpaqlarının işğalı deməkdir. Azərbaycan isə hər zaman belə mövqedə olub ki, Gürcüstanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi toxunulmazdır.
Bəli, adlarını çəkdiyimiz üç dövlətin hər birinə, daha doğrusu, onların üzləşdikləri durumlara həssas münasibətimiz olub və var. Müəyyən mənada, borclu qalmadıqlarını deməliyik. Ancaq indiki davranışlarını da vurğulamasaq, olmaz. Yuxarıda bu ölkələrin hər birini birləşdirən xoşagəlməz durumdan, heç də təsadüfən, söz açmadıq. Bir daha deyək ki, ölkələr separatizmdən və faktiki olaraq işğaldan əziyyət çəkirlər.
Azərbaycanın da torpaqları otuz ilə yaxın müddətdə işğalda olub. Yəni, biz onların düşdükləri durumun həssaslığını daha çox anlayırıq və bu anlayışımıza uyğun davranışımızı da davam etdiririk. Onu da bildirməliyik ki, ölkəmizin bu gün dünya miqyasında üzləşdiyi problemlər də məhz işğala və separatizmə son qoymasından qaynaqlanır. Söhbət həm də Avropa Şurası Parlament Assambleyası müstəvisində qarşılaşdığımız ədalətsiz münasibətdən gedir.
Bəli, dünyanın ermənipərəstləri ölkəmizdən 44 günlük müharibənin də, lokal xarakterli antiterror tədbirlərinin də qisasını almağa girişiblər. Ölkəmizin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa etməsi onlara ağrılı gəlir. Hər vasitədən, hər yoldan istifadə edirlər ki, Azərbaycanı beynəlxalq ictimaiyyətin gözündən salsınlar, erməni avantürizmi üçün zəmin hazırlasınlar. Nəhayət, Cənubi Qafqazda sülh prosesini pozsunlar. Ölkəmizin AŞPA-dakı nümayəndə heyətinin etimadnaməsinin təsdiqlənməməsi də bunun nəticəsidir. Məsələnin mahiyyətinə varmaq, əsl həqiqətə söykənmək o qədərmi çətindir? Fikrimizcə, yox! Elə isə keçək birbaşa mətləbə.
Beləliklə, Gürcüstan, Ukrayna və Moldova nümayəndə heyətləri AŞPA da keçirilmiş səsvermədə Azərbaycanın nümayəndə heyətinin mandatından məhrum edilməsinə səs veriblər. Yuxarıda sadaladıqlarımız isə ölkəmizin onların üzləşdikləri bəlalara münasibətinin, həmrəyliyinin nümunələri idi və bu həmrəylik, şübhəsiz, ölkələrimiz və xalqlarımız arasındakı münasibətlərin axarını da müəyyənləşdirən başlıca faktor rolunda çıxış edir. Belə olan halda nə üçün arxadan zərbə almalıyıq?
Azərbaycan, Gürcüstan, Ukrayna və Moldova keçmiş sovet respublikaları kimi bir-birilərinə, belə demək mümkünsə, bir köynək daha yaxındırlar. Yəni, bir-birilərinin dərdlərini, acılarını Avropadakılardan, okeanın o tayındakılardan daha yaxşı bilirlər. Əlbəttə, əsl demokratiyanın, insan haqlarının nə olduğunu bildiklərinə də şübhəmiz yoxdur. Sözümüz ondadır ki, bu ölkələr AŞPA müstəvisində Azərbaycana qarşı mövcud xüsusda oyun oynanıldığını fərqinə varmağa, sadəcə, borclu idilər. Axı, biz hər zaman özümüzü onların haqlarını tanımağa borclu bilmişik. Uman yerdən küsməzlərmi? Küsərlər!
Əlbəttə, Azərbaycan heç kəsdən küsmək niyyətində deyil. Ölkəmiz bütün müstəvilərdə rasional davranış nümayişinin tərəfdarıdır. Rasional davranış isə həm də hadisə və proseslərə adekvat yanaşma tələb edir. Ölkəmiz aktiv diplomatiya potensialına malikdir. Bunu kimlər bilməsələr və qəbul etməsələr də, adlarını çəkdiyimiz üç ölkənin duruma dərin bələdçiliyi var. Üstəlik, Azərbaycanın Gürcüstan, Moldova və Ukrayna ilə birgə təmsil olunduğu GUAM-a sədrliyi məsələsini də vurğulamalıyıq. Heç şübhəsiz, Bakı potensialından istifadə edərək, təşkilata yeni nəfəs vermək qabiliyyətindədir. Ancaq indiki durumda Azərbaycan düşünmək məcburiyyətindədir. Çünki heç gözləmədiyi istiqamətdən zərbə alıb.
Yəqin razılaşarsınız ki, dost ölkələri arxadan zərbə vuran ampluasında görmək, onların bilərəkdən, ya bilməyərəkdən ermənipərəstliyə köklənmiş oyunda iştirakçıya çevrilmələri səmimiyyətə xələl gətirir. Yaxşı olar ki, həm Gürcüstan, həm Ukrayna, həm də Moldova bunu nəzərə alsın. Nəzərə alsın və nəticə çıxarsın.
Ə.RÜSTƏMOV
