Meksikanın Ekvadordakı səfirliyinə basqın edilməsi dünya miqyasında qalmaqala səbəb olub. Artıq bir çox ölkə rəsmi Kitonun bu addımını Vyana Konvensiyasının kobud pozulması kimi qiymətləndirir. İddialar şəxsən Ekvadorun 36 yaşlı prezidenti Daniel Noboaya qarşı irəli sürülür. Siyasi müşahidəçilərin sözlərinə görə, Kito üçün yaranmış bu xoşagəlməz vəziyyət tək üzr istəməklə düzəlməyəcək.
Xatırladaq ki, aprelin 5-də Ekvador polisi sabiq vitse-prezident Xorxe Qlası həbs etmək üçün Meksikanın Kitodakı səfirliyinin binasına basqın həyata keçirib. Meksikalı diplomatlar basqın zamanı səfirlik əməkdaşlarının yaralandığını bildiriblər. Ekvator hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarının hərəkətlərini onunla izah edib ki, X.Qlas istənilən vaxt ölkəni tərk edə bilərdi. O, 2023-cü ilin dekabrında diplomatik missiyaya daxil olan kimi dərhal siyasi sığınacaq üçün müraciət edib. Meksika sabiq vitse-prezidentin sığınacaq təklifini aprelin 5-də təmin edib. Bundan sonra Kito qəti addım atmaq qəraına gəlib.
Ancaq Ekvador hakimiyyətinin bu qərarı prezident Daniel Noboa üçün böyük və heç də xoş olmayan rezonans doğurub. Latın Amerikasının ən böyük ölkəsi Braziliya Ekvador hakimiyyətinin hərəkətlərini pisləyib. ABŞ daha təmkinli olsa da, eyni tonda bəyanat verib. Nikaraqua isə daha uzağa gedib. O, Meksika kimi Ekvadorla diplomatik əlaqələri dayandırıb. Doğrudur, Meksika və Nikaraquanın Ekvadorla münasibətləri bu hadisəyədək yaxşı deyildi. Hələ 2020-ci ildə Nikaraqua hakimiyyəti Ekvadorun ovaxtkı hakimiyyət orqanlarının hərəkətlərini qeyri-dostluq hesab edərək səfirini geri çağırmışdı. Meksika səfiri isə nisbətən bu yaxınlarda Ekvadorun təşəbbüsü ilə persona non qrata elan edilib. Buna səbəb Meksika prezidenti Andres Manuel Lopes Obradorun Ekvadorun rəhbərliyi ilə bağlı açıqlamaları olub.
Belçikada yaşayan Ekvadorun sabiq prezidenti Rafael Korrea “France24”ə müsahibəsində bildirib ki, rəsmi olaraq Meksika, ümumiyyətlə, Kitoya müharibə elan etmək hüququna malikdir. Axı diplomatik missiyanın toxunulmaz olduğu Vyana Konvensiyasının kobud şəkildə pozulması olub. O, jurnalistləri əmin edib ki, X.Qlas saxta ittihamların qurbanına çevrilmiş vicdanlı siyasətçidir. Əslində, sabiq prezidentin bu qiymətləndirməsi təəccüblü deyil. Çünki X.Qlas R.Korreanın dövründə nazir, sonra isə vitse-prezident olub. R.Korrea 2007-2017-ci illərdə ölkəyə rəhbərlik edib. Hakimiyyət dəyişikliyindən dərhal sonra X.Qlas rüşvət almaqda təqsirli bilinib. O, 2017-2022-ci illərdə həbsdə olub. Sərbəst buraxıldıqdan sonra X.Qlassa qarşı yeni ittihamlar irəli sürülüb və bu, onu meksikalılara müraciət etməyə məcbur edib. Yeri gəlmişkən, Meksika R.Korrea dövrünün digər rəsmisi Rikardo Patinyoya da sığınacaq verib. O, 2018-ci ildə zorakı çevrilişə çağırışda ittiham olunduqdan sonra ölkəsindən Meksikaya qaçıb.
Yeri gəlmişkən, məhz R.Korreanın prezidentliyi dövründə WikiLeaks-in yaradıcısı Culian Assanj uzun illər Ekvadorun Londondakı səfirliyinə sığınıb. O, yalnız yeni prezident Lenin Morenonun dövründə Britaniya ədliyyəsinə təhvil verilib. İndi isə Ekvador hakimiyyəti Assanj işi ilə bağlı illərlə ciddi şəkildə riayət etdiyi Vyana Konvensiyasını pozub. Analitiklərin sözlərinə görə, beynəlxalq hüququn bu cür kobud şəkildə pozulması, çox güman ki, R.Noboanın təcrübəsizliyi ilə bağlıdır. Siyasi müşahidəçilər iddia edirlər ki, bu xoş olmayan vəziyyət üzr istəməklə düzəlməyəcək və Meksika, eyni zamanda, digər ölkələrlə münasibətlər uzun müddət gərgin olaraq qalacaq.
Ümumiyyətlə, Meksika tarixən siyasi təqiblərə məruz qalanlara sığınacaq verib. Məsələn, Boliviyanın sabiq prezidenti Evo Morales Mexikoda sığınacaq tapmışdı. Meksika bir vaxtlar Lev Trotskiyə sığınacaq vermişdi. Ölkənin o vaxtkı hakimiyyəti SSRİ-nin təzyiqinə tab gətirmişdi. Meksika L.Trotskini təslim etməkdənsə, Moskva ilə münasibətlər qurmaq üçün yaranan perspektivləri gözardı etməyə üstünlük vermişdi.
Siyasi analitiklər bildirirlər ki, X.Qlas, sadəcə, təqaüdə çıxmış məmur deyil. O, kifayət qədər populyar siyasətçidir. Məsələn, X.Qlas ötənilki seçkilərdə prezidentliyə namizəd ola bilərdi. Lakin R.Korreanın “Vətəndaş inqilabı” partiyası ona deyil, Luisa Qonzalesə güvənməyi seçdi. O, ikinci turda favorit olsa da, sonradan nüfuzlu atanın oğlu kimi tanınan Daniel Noboaya uduzdu. D.Noboanın atası Alvaro Noboa ölkənin ən zəngin insanı sayılır. Qələbədən əvvəl Ekvadorun ən varlı adamının oğlu geniş ictimaiyyətə praktiki olaraq tanınmırdı. Onun dövlət işində təcrübəsi yoxdur, iqtisadi bilikləri isə ailəsinin biznesi ilə məhdudlaşır. Noboa heç bir partiyanın maraqlarını təmsil etmir və aydın siyasi mövqeyə də malik deyil. Eyni zamanda, onun yoxsullar üçün vergiləri azaltmaq, gənclərin və pensiyaçıların sosial şəraitini yaxşılaşdırmaq, iqtisadiyyatı yaxşılaşdırmaq üçün xarici investisiyaları təşviq etmək niyyəti ilə bağlı açıqlamaları onu şərti olaraq sağmərkəzçi kimi qiymətləndirməyə imkan verir.
Səfirliyə basqın hadisəsilə bağlı politoloqlar xatırladırlar ki, hətta hərbi diktaturalar səfirliklərə toxunmamağa çalışırdılar. Doğrudur, Latın Amerikası ölkələrində belə bir presedent olub. Məsələn, Perunun Havanadakı səfirliyi qaçaq kubalılara sığınacaq verərkən basqına məruz qalmışdı. Maraqlıdır ki, indi Kuba D.Noboanı Ekvador səfirliyinə basqına görə tənqid edir.
S.ELAY
