Sabah qondarma “erməni soyqırımı”nın növbəti ildönümü qeyd ediləcək. Buna hazırlığın getdiyi görünür. Amma hazırlıq necə gedir? Ermənistan hakimiyyəti “soyqırımı məsələsi”ndə fəallıq nümayiş etdirmir. Yüksək rütbəli hökumət rəsmilərinin bəyanatlarından belə təəssürat yaranır ki, Qarabağ kitabının bağlanmasından sonra baş nazir Nikol Paşinyanın irəli sürdüyü “Real Ermənistan” maraqları naminə “tarixi Ermənistandan” imtina konsepsiyası aktualdır.
Üstəlik, Paşinyanın “soyqırımı” qurbanlarının adları və soyadları xüsusunda ortaya atdığı məsələ var. Rəsmi İrəvan həmin ad və soyadların müəyyənləşdirilmədiyi təqdirdə iddianın keçərsizliyi məntiqinə söykənir. Ermənistandakı revanşist-şovinist kəsimin fikrincə isə belə yanaşma ümumerməni maraqlarından imtinadır və xəyanət mahiyyəti daşıyır. Qeydlərimiz bu barədədir. Əlbəttə, digər əlaqəli məsələlərin də üzərində dayanacağıq.
Başlayaq “Hraparak” qəzetinin yazdıqlarından. Nəşr bildirir ki, N.Paşinyan bu il aprelin 13-də hakim “Vərəndaş sazişi” partiyasının Demokratiya məktəbində “Ermənistan Respublikasının sosial psixologiyası” mövzusunda mühazirə oxuyub. Paşinyan mühazirəsində “erməni soyqırımı” ilə bağlı bəyanatların 1946-cı ildən başlayaraq dövriyyəyə girdiyini deyib. O, həmin vaxt SSRİ və Türkiyə arasında münasibətlərin pisləşdiyinə diqqət çəkib və vurğulayıb ki, bir neçə il sonra NATO-nun yaradılması durumu daha da dramatikləşdirdi. Nikol, həmçinin həmin vaxt SSRİ-nin “soyqırımından” qaçan mühacirlərin geri qaytarılmasını təşkil etdiyini dilə gətirmiş və bunun durumu daha da ağırlaşdırdığını demişdi.
Nəzərə alaq ki, əslində, Paşinyan mühazirəsi boyu “soyqırımı” sözünü işlətməmiş, onun əvəzinə “Mets ekhern” (“Böyük qırğın”) ifadəsinə üstünlük vermişdi. Yeri gəlmişkən, ABŞ prezidentləri də vaxtilə aprelin 24-də etdikləri ənənəvi çıxışlarında “soyqırımı” ifadəsini Nikolun mühazirəsində işlətdiyi tərzdə dilə gətirirdilər və bu, hər dəfə Birləşmiş Ştatların erməni lobbi və diaspor təşkilatlarında ciddi məyusluq doğururdu.
Haqqında bir qədər əvvəl söz açdığımız “erməni soyqırımı” qurbanlarının ad və soyadları məntiqinə gəlincə, yada salaq ki, “Vətəndaş sazişi” partiyasının tanınmış üzvü, Ermənistan parlamentinin müdafiə və təhlükəsizlik komissiyasının sədri Andranik Koçaryan bir müddət əvvəl bildirmişdi ki, ailəsində həm ana, həm də ata tərəfdən “soyqırımı” qurbanları var. “Onların adlarının yazılmasını istəyirəm. Üstəlik, ola bilsin ki, 1,5 milyon qurban yox, 2 milyon və ya daha az olub. Bütün bunları qeyd etmək lazımdır”, – deyən A.Koçaryanın təklifini Ermənistanın diasporla iş üzrə komissarı Zareh Sinanyan da dəstəkləmişdi: “Andranik Koçaryanın dediklərini çox bəyənirəm. Bu, soyqırımın tanınmasına elmi yanaşmanın başlanğıcıdır”.
Lakin N.Paşinyanın komandasının üzvlərinin qaldırdıqları təşəbbüslər və “erməni soyqırımı” mövzusuna yeni yanaşmalar xəstə erməni cəmiyyətində kəskin hiddətə səbəb olur və erməni iqtidarı həmişəki kimi, öz baxışlarını ört-basdır etmək məcburiyyətində qalır. Məsələn, həmin Koçaryan deyir ki, onun 1,5 milyon qurbanın siyahısının tərtibi ilə bağlı bəyanatı baş nazirin qərarı deyil və ümumən mövcud istiqamətdə heç bir siyasi qərar yoxdur: “Bu, sadəcə mənim şəxsi fikrimdir”, – deyən erməni parlamentari onu da vurğulayır ki, səsləndirdiyi fikir havadan götürülməyib. Təsəvvür edin, 44 günlük müharibədə həlak olanların siyahısını belə dərc etməyən Ermənistan hakimiyyəti bir əsr əvvəlki “soyqırımı qurbanlarının” siyahısı ilə məşğul olmağa çalışır. Qəribə deyilmi? Həm də maraqlıdır...
Ermənistandakı revanşist və şovinist kəsim iddia edir ki, Paşinyan iqtidarı türkpərəst mövqe tutur. Onlar rəsmi Ankaranın “soyqırımını” dandığına dair fikri önə çəkirlər. Gerçəklik isə budur: Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və ölkənin rəsmiləri bildirirlər ki, Ankara İrəvanla birgə arxivləri açmağa və əsl həqiqətləri üzə çıxarmağa hazırdır. Əlbəttə, belə konstruktiv yanaşma nə erməni hakim siyasi dairələri, nə də onların xaricdəki havadarları üçün sərfəlidir. Buna görə təkliflə razılaşmırlar və qondarma “erməni soyqırımı” məsələsindən Türkiyəyə qarşı siyasi vasitə kimi yararlanmağa çalışırlar.
Erməni şovinist və revanşist kəsim onu da bildirir ki, N.Paşinyan və komandası hazırda Türkiyə və Azərbaycanla “nəyin bahasına olursa-olsun” sülh sazişi bağlamağa çalışır, 1915-ci ildə yaşananlar onun üçün əhəmiyyətli deyil. Bu isə sən demə, Ermənistanın tarixi yaddaşının silinməsi, əcdadların xatirələrinin rədd edilməsi demək imiş.
Qeyd edək ki, erməni ekspertlər və müxalif siyasətçilər Ermənistan hakimiyyətinin “soyqırımı” məsələsində tutduğu hazırkı kursun təhlükəli olduğunu da vurğulayırlar. Məsələn, soyqırımı üzrə ekspert olduğu bildirilən Suren Manukyan deyir ki, soyqırımı konkret sayından asılı olmayaraq, müəyyən bir qrupun irqi, dini və ya digər mənsubiyyətinə görə məhv edilməsidir və bu, Türkiyənin onu inkar tezislərindən biridir. Manukyanın sözlərinə görə, dünyanın ekspert icması 1,5 milyon erməni ilə bağlı, guya, yekdil fikirdədir. Çünki beynəlxalq miqyasda soyqırımı cinayətləri xüsusunda statistika aparılmır. Ona görə ki, cinayəti törədənlər onun izlərini silirlər. Mövcud səbəbdən də Paşinyan iqtidarının adları müəyyənləşdirmək təşəbbüsü ictimaiyyəti heç vaxt bitə bilməyəcək proseslə məşğul etməkdir: “Bunun fonunda türklər deyəcəklər ki, ermənilər prosesi başa çatdıranda danışarıq. Belə təəssürat yaranır ki, Ermənistan hakimiyyəti “erməni soyqırımı”ndan imtinanı təmin etməyə çalışır. Proseslər sanki bir mərkəzdən idarə olunur.”
Ümumiyyətlə, Ermənistan hakimiyyətinin son aylarda və illərdəki siyasəti üçün “Overton pəncərəsi” açmaq cəhdi xarakterikdir. Yəni, ölkənin hakim siyasətçiləri və fəalları çıxışlarında yol verdikləri fikir diapazonu çərçivəsinin cari ictimai diskursa əsaslanaraq, mövcud olduğunu vurğulayırlar. Qondarma “soyqırımı” ilə bağlı məsələyə də mövcud prizmadan yanaşmaq mümkündür. Nəzərə alaq ki, Paşinyan iqtidarı üçün Cənubi Qafqaz reallıqlarında Qərbə gedən yol məhz Türkiyədən keçir. Bu səbəbdən baş nazirə yaxın dairələr Ermənistanın Türkiyə ilə yaxınlaşması yolundakı əsas maneəni aradan qaldırmağın zəruriliyinə söykənirlər. Revanşist-şovinist dairələri də hiddətləndirən elə budur. İkincilərin fikrincə, Nikol və tərəfdarları ictimai şüurda Türkiyənin günahkar olmadığı fikrini fəal şəkildə təbliğ edir, Rusiyanı Ermənistanın düşməni qismində göstərirlər. Onlar eyni zamanda, iddia edirlər ki, Ermənistan iqtidarı hətta Rusiyanın “erməni soyqırımı”nın əsas günahkarlarından və təşkilatçılarından biri olduğuna dair təbliğat da aparır.
Bütün bunların fonunda baş nazir N.Paşinyanın aprelin 24-dəki çıxışının hansı mesajlarla yadda qalacağı maraq doğurmaqdadır. Şovinist-revanşist kəsimin təmsilçiləri indidən Nikolun söyləyəcəklərini qorxu ilə qarşılamağa kökləniblər. Onlar vurğulayırlar ki, əgər indiyədək Türkiyə və Azərbaycan hakimiyyətinin “erməni soyqırımı”nı inkar etmək üçün atdığı addımlarla mübarizə aparırdılarsa, artıq dünya erməniləri ölkənin hakim komandasının məsələ ilə əlaqədar bəyanatlarından ehtiyatlanmalıdırlar.
Ə.RÜSTƏMOV
