24 apreldə İrəvandan Sərdarabaddakı 1965-ci ildə qoyulmuş “soyqırımı” abidəsinə ənənəvi yürüş olacaq. Qondarma “erməni soyqırımı”nı 109-cu anma gününün bu il də keçiriləcəyi planlaşdırılır. 24 aprel ərəfəsində Ermənistanda ortaya atılan “erməni soyqırımı” saxta təbliğatının hansı şəkildə davam etdirilməsi müzakirə mövzusudur. Baş nazir Paşinyanın son zamanlar “erməni soyqırımı” ifadəsi yerinə “böyük fəlakət” və ya “qətliam” kəlmələrini dilə gətirməsi bu ifadədən imtina etməsi anlamına gəldiyini iddia edənlər var. Onlar Paşinyanı bu “milli davaya” xəyanətdə suçlamaqdadırlar.
Deyirlər ki, Paşinyan Türkiyə və Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq, Azərbaycanla sülhə, Türkiyə ilə sərhədlərin açılmasına nail olmaq üçün ermənilərin 100 ildən çox apardıqları davadan imtina etmək istəyir. Siyasi şərhçi David Qriqoryan bildirir ki, Paşinyan Ermənistan Konstitusiyasında yer alan Türkiyəyə “erməni soyqırımı”nı qəbul etdirmək kimi ideyanı heçə sayır və Ermənistanın illərlə bütün dünyada apardığı mübarizənin üzərindən xətt çəkir. Çünki Azərbaycan və Türkiyə onun qarşısına belə tələb qoyublar ki, Ermənistan Konstitusiyası dəyişdirilsin. İndi onun “erməni soyqırımı” ifadəsini işlətməməsi bu məqsədi daşıyır.
İddia edənlər var ki, Paşinyan bu məsələ ilə bağlı Ermənistanın siyasətinə müəyyən dizayn vermək istəyir. Ənənəvi üsullardan geri duraraq soyqırımı ilə bağlı real əsaslar hazırlamağı, 1915-ci ildə “öldürülənlərlə” bağlı siyahının olmasını istəyir. Parlamentin sədr müavini, Müdafiə Komitəsinin sədri Andranik Koçaryan deyir ki, burada nə var ki, Paşinyanın işlətdiyi kəlmələrin hamısı eyni mənanı ifadə edir və o doğru olaraq öldürülən soydaşlarımızın bütün siyahısını hazırlayaraq gerçəyin nə olduğunu anlatmağa çalışır. Məgər bu normaldırmı ki, bizim əlimizdə hələ də 1915- ci ildə fiziki cəhətdən ortadan qaldırılan insanların siyahısı yoxdur. Nə üçün Holokost faciəsində soyqırımına məruz qalanların tək-tək adlarını yəhudilər tərtib edə biliblər, biz yox? “Azadutyun” (“Azadlıq”) radiosuna müsahibəsində o vurğulayıb ki, ən vacibi onların ad və və soyadlarının olmasıdır, bir milyon yarım insan - harada, necə, hansı şəraitdə qətlə yetirilib, indi hədəf bu olmalıdır.
A.Koçaryanın sözündən belə çıxır ki, ermənilərin iddia etdikləri 1,5 milyon erməninin soyqırıma məruz qalması faktı şübhəlidir, bu sadə səbəbdən ki, öldürülənlərin siyahısı əldə yoxdur. Sərdarabaddakı muzeydə fotoların və saxta sənədlərin inandırıcılığı yoxdur. Haqlı olaraq bu rəqəm şübhə altına alınır. Ermənilərin özləri də artıq etiraf edirlər ki, indiyədək Ermənistan dövlətinin və diasporunun yürütdüyü “erməni soyqırımı” ideologiyası iflasa uğramışdır. Ermənistanda və xarici ölkələrdə də yaxşı bilirlər ki, 24 aprel 1915-ci ildə Osmanlı dövlətində hansı hadisə baş verib.
Ümumən, 1915-ci il olaylarını “soyqırımı” adlandırmaq absurddur. Amma ermənilər bu günü simvollaşdırıb və bütün dünyada antitürk təbliğatının ana mövzusuna çevirmişlər. Ayrı-ayrı ölkələrə müraciət edərək müxtəlif vasitələrlə bu saxta “erməni soyqırımı” ilə bağlı qərarlar çıxarmağa çalışırlar. Bəzən də buna nail olurlar. Neçə illər ona çalışdılar ki, ABŞ prezidenti “erməni soyqırımı” kəlməsini işlətsin. Bayden bu kəlməni işlətdi, amma məsələyə baxış dəyişmədi. Çünki tarixdə belə bir olayın yaşanmadığı nüfuzlu elm adamları, tarixçilər və ermənişünaslar tərəfindən ortaya qoyulmuşdur. 1915-ci il olaylarını araşdırmaq üçün Türkiyənin arxivlərin açılması təklifinə Ermənistan reaksiya vermir. Çünki Ermənistanda yaxşı bilirlər ki, arxivlər açılarsa və bu məsələni araşdıran beynəlxalq komissiya yaradılarsa, türklərin deyil, ermənilərin soyqırımçı olduğu ortaya çıxar.
24 aprel 1915-ci ildə nə baş vermişdi? Həmin gün İstanbulda üsyançı erməni komitəçilərin həbs edilib sürgünə göndərilməsi olayından başqa bir şey olmamışdır. 1915-ci ildə Osmanlı dövləti artıq Birinci Dünya müharibəsinin içindəydi. Antanta dövlətləri ölkənin paytaxtında qarışıqlıq törətmək üçün hər zaman vasitə olan erməniləri seçmişdi və Osmanlı kəşfiyyatı buna görə erməni siyasi təşkilatları olan Daşnaksutyun, Ramkavar və Hnçak partiyalarının fəaliyyətini qadağan etmişdi. Amma erməni komitəçilər Qərbdən aldıqları tapşırığı yerinə yetirmək üçün gizli fəaliyyətlər yürüdür, terror aktları düzənləmək planları qururdular . Belə planlardan biri aprelin 27-də terrorla Sultanın öldürülməsi idi. Aprelin 24-dən 25-nə keçən gecə, yəni ermənilər tərəfindən planlaşdırılmış terror aktlarından üç gün əvvəl İstanbul polisi qadağan olunmuş erməni partiyalarının uzun müddətdən bəri nəzarət altında olan yüzlərlə üzvünün mənzillərinə gözlənilmədən reydlər edib. Bu genişmiqyaslı əməliyyat zamanı mənzillərində silah, döyüş sursatı və başqa dəlillər aşkar edilmiş, çoxsaylı üsyançılardan yalnız 235 şübhəli şəxs saxlanılıb. Axtarış zamanı evindən heç nə çıxmamış partiya üzvləri isə sərbəst buraxılıblar. Daha sonra Birinci Dünya müharibəsi gedən yerlərdə ermənilərin rəqib ölkəyə yardım etmə səbəbindən eyni il mayın 27-də Osmanlı dövləti Şərqi Anadolu və başqa yerlərdən erməni əhalinin ölkənin başqa bir ərazisinə köç etdirməyə məcbur olarkən də ermənilərin fiziki cəhətdən ortadan qaldırılması planı olmamışdır.
1915-ci ildə baş verən olayları bir “soyqırımı” olaraq qələmə verərək, Türkiyəyə qarşı ideoloji savaş aparan erməni düşüncə sisteminin uğur qazanmaq şansı yoxdur. Çünki bu olaylar 1948-ci ildə qəbul etdiyi Konvensiya ilə nəzərdə tutulan soyqırımı anlayışından tamamilə uzaq hadisələrdir. Ermənilərin bu olaya ideoloji don geyindirərək bir dövlətə və millətə böhtan atması uzun sürə bilməzdi. Artıq Ermənistanın siyasi çevrələrində belə bir mübahisələrin olması saxta, çürük və heç bir əsası olmayan iddiaların iflası deməkdir. Ermənistan rəhbərliyi dünyada aparılan bu ideoloji xəttin dövlətə zərərli olduğunu anlamışdırmı? Ermənistanın siyasi elitasında, ictimaiyyətində elə adamlar var ki, bu ideoloji xəttin iflas etdiyini anlayırlar.
Ermənistanda bir çox məsələlərə baxışın dəyişməsi prosesi başlanmışdır. İrqçi düşüncə ilə uzağa getmənin mümkün olmadığı anlayan Ermənistanın gerçəkləri qəbul etməkdən başqa şansı yoxdur.
Qafar ÇAXMAQLI
